enciclopedia

Immatériel : Personalitats, òbras, luòcs, expressions e practicas vivas : partissètz a la descobèrta de las riquesas del patrimòni gràcias a las fichas de l'Enciclopèdia del patrimòni cultural occitan
Licéncia Licence Ouverte
Tradicions, rituals e resurgéncias de las féstas de Sant Joan e del solstici d'estiu
AuteurCIRDOC-Institut occitan de cultura
EditeurCIRDÒC-Mediatèca occitana
Auteur(s) secondaire(s)Alranq, Perrine (Théâtre des Origines)
Gaspa, Marie (Théâtre des Origines)
Wasniowska, Anna (Théâtre des Origines)
SujetSaint-Jean (fête)
Patrimoine oral et immatériel de l'humanité
Source
Type de documentText
Languefre
oci
Formattext/html
Droits© CIRDÒC-Mediatèca occitana
RéutilisationLicence ouverte
Permalienhttp://occitanica.eu/omeka/items/show/14103
Création de la notice2017-03-20 Perrine Alsina
Mise à jour de la notice2019-11-06 SG
Accéder à la notice au format


Embed

Copy the code below into your web page

Fèstas e rituals dels fuòcs de la Sant-Joan [Practica festiva]

Se la Sant Joan se festeja lo 24 de junh, sos rituals son ligats al periòde del solstici d’estiu (21-22 de junh) que representa dins l’emisfèri nòrd la nuèit mai corta e lo jorn mai long de l’annada que marca la debuta de l’estiu.
« Las doas Sant-Joan partejan l'an, un jorn plan cort, l'autre plan long. »

1/ La practica a l'ora d'ara

La Sant Joan es a l'ora d'ara festejada dins mantuna region de França e a l’estrangièr. Se tròban aital de celebracions d'aquesta fèsta dins Peitau, lo long de Léger, dins Oise, Bresse, Creuse o encara en Bretanha, a Metz, en Gironda e en Charentes mas tanben en Catalonha e en Occitània.
Los tipes de cresenças e de practicas ligadas a aquesta fèsta càmbian en foncion del luòc mas lo periòde, lo fuòc e l’aiga demòran d'elements de basa comuns a totes. Dins d'unes endreches la costuma era de cantar a l'entorn del fuòc (Bretanha), de balançar son enfant per dessús lo fuòc per li assegurar una creissença rapida (Charentes), de virar a l'entorn del fuòc per s’evitar lo mal d'esquina (Bresse) o trapar marit o femna (Creuse), etc.
En Catalonha e a las Isclas Balearas es de tradicion que sián los enfants que preparen lo fuòc de la Sant Joan pendent un mes abans la data en recampar d'objèctes en fusta e los amassar sus la plaça del vilatge o en los escampilhar dins diferents luòcs per pas que les agents de polícia o los pompièrs lors o levèsson e empachèsson lo fuòc d’èsser alucat per de rasons de seguretat. Lor cal doncas desfisar l’interdit amb la complicitat dels adultes per poder alucar aquel fuòc. A d'unes endreches son las dròllas que son encargadas d’alucar lo fuòc. Aprèp, la fèsta pòt començar amb cants, danças, còca e cava. Es tanben de tradicion de faire petardejar qualques petards a aquesta escasença.
La flamba del Canigó es una autra de las tradicions de la Sant Joan en Catalonha creada en 1955 per Francesc Pujades. Se perpetua encara a l'ora d'ara e es devenguda una expression del sentiment popular.
En Occitània, existís tanben una tradicion de la Sant Joan que se pòt dire Sant Jan, Sant Joan, Fèstas Janencas, joanencas… Las caracteristicas d'aquelas fèstas son l’aiga, la culhida d’èrbas de las vertuts, se ditz, magicas a aquesta data (l’aquilèa (milafuèlhas), l’artemisa, lo barbajòu, l'èura, la margarida salvatja, lo trescalam e la sàlvia) e enfin lo fuòc e lo lenhièr que pòt prene formas arquitecturalas diferentas. Es a l'entorn d'aquel lenhièr que se debana la fèsta (cants, danças, sauts per dessús lo fuòc etc.).

2/ Aprendissatge e transmission

Organizats dins l’amira de transmetre los gèstes e las tradicions ligats als fuòcs de la Sant-Joan, d'unes eveniments son estats dempuèi pas gaire integrats dins lo programa Total Festum, çò que permet de lor portar mai de visibilitat. Es entre autre lo cas d’un eveniment organizat a Vilafranca-de-Conflent que los enfants e los aderents de las associacions localas son plan convidats a participar a las festivitats amb d'activitats adaptadas a cadun dels publics. 
Las associacions prenon en carga l’organizacion de la davalada de la flamba, aital propausan un eveniment intergeneracional que permet a cadun de prene part a la fèsta e d’integrar e transmetre aqueles rituals.

3/ Istoric

La Sant Joan d’estiu es una tradicion ancestrala celebrada per un molon de civilizacions que trapa son origina dins la practica del culte al solelh.
Poiriá venir dels cultes cèltas e germanics mas se trapan de traças d'aquelas celebracions dins d’autras regions del monde coma Siria, Fenicia o encara Russia.
La glèisa catolica cristianizèt aprèp aquelas fèstas paganas en remplaçar los ancians dieus pagans per de sants e en enebir d'unes rituals coma los banhs nocturns e las practicas magicas.

4/ Salvagarda

Las fèstas de la Sant Joan coneguèron mantunas aparicions e desaparicions mas dempuèi 2006 l’apèl a projèctes Total Festum lançat pel Conselh Regional Lengadòc-Rosselhon e ara perseguit per la Region Occitània / Pirenèus-Mediterranèa a creat las condicions per un fòrt reviscòl dels rituals ligats al solstici d’estiu.
D’un autre costat, son estadas inscritas en 2015 sus la tièra representativa del patrimòni cultural immaterial de l’umanitat de l’UNESCO las fèstas del fuòc del solstici d'estiu dins Pirenèus (França, Andòrra, Espanha).
Aital aquelas fèstas gaudisson de mesuras de salvagarda fòrtas, e d’un contèxte politic e social qu'encoratja lor resurgéncia.

5/ Actors de la practica

A l'ora d'ara lo Théâtre des Origines, companhiá creada en 2004, a montat un projècte titolat “Temporadas” al dintre del qual son restaurats los rituals festius sasonièrs coma la Sant Joan.
Aquestes espectacles itinerants permeton als partenaris locals e al public de se reapropriar los còdes ligats a aquesta tradicion e de donar o tornar donar de sens a aquelas celebracions.
D’autra part, lo comité international Flamme du Canigou òbra per la transmission e la valorizacion de la tradicion del fuòc de la Sant Joan en Catalonha e al delà.

Sources et références

Voir toutes les ressources en lien avec les feux de la Saint Jean référencées dans le Trobador (catalogue collectif occitan)

Sur Occitanica.eu :
Feux de la Saint-Jean en Occitanie et en Catalogne
Les fêtes de la Saint-Jean en Occitanie et dans le monde

Sur talvera.org :
Au sujet du feu de la Saint Jean
Au sujet de la rosée de Saint Jean
Au sujet de la Saint Jean

Dans la phonothèque de la Maison méditerranéenne des sciences de l’Homme :
Au sujet de la Saint Jean

Sur comdt.org :
À propos du feu de la Saint Jean
À propos de la Saint Jean
À propos des fêtes calendaires, où il est aussi question de la Saint Jean

Documents annexes :
Présentation sur le site du Ministère de la Culture et de la Communication
Ce qu’il s’en dit sur le site de l’UNESCO
Acte officiel de décision de classement par l’UNESCO de cet élément sur la liste représentative du patrimoine culturel immatériel de l’humanité


Veire totas las ressorgas ligadas als fuòcs de la Sant Joan referenciadas dins lo Trobador (catalòg collectiu occitan)

Sus Occitanica.eu :
Fuòcs de la Sant-Joan en Occitània e en Catalonha
Las fèstas de la Sant-Joan en Occitània e dins lo monde

Sus talvera.org :
Al subjècte del fuòc de la Sant Joan
Al subjècte del rosal de Sant Joan
Al subjècte de la Sant Joan

Dins la fonotèca de la Maison méditerranéenne des sciences de l’Homme :
Al subjècte de la Sant Joan

Sus comdt.org :
A prepaus del fuòc de la Sant Joan
A prepaus de la Sant Joan
A prepaus de las fèstas calendàrias, ont es question tanben de la Sant Joan

Documents annèxes :
Presentacion sul site del Ministèri de la Cultura e de la Comunicacion
Çò que se'n ditz sul site de l’UNESCO
Acte oficial de decision de classament per l’UNESCO d'aqueste element sus la tièra representativa del patrimòni cultural immaterial de l’umanitat


Dins la meteissa colleccion

Mont-Segur [Revue]

FRB340325101_JI2_1903_05_05_01_1903_05_31_01.jpg Mont-Segur

Enquête Jacques Bouët (Caroux, Espinouse) : Fonds ODAC, Archives départementales de l'Hérault [Fonds documentaire]

image_eanem_fons.jpeg Enquête Jacques Bouët (Caroux, Espinouse) : Fonds ODAC, Archives départementales de l'Hérault

Lo Camèl de Besièrs [Pratique festive]

Chameau-2-300x163.JPG Lo Camèl de Besièrs

Biographie d'Aimat Serre [Article biographique]

AUT_serre_a_3.jpg Biographie d'Aimat Serre

Lo Chivalet de Montpelhièr [Pratique festive]

cl 184.jpg Lo Chivalet de Montpelhièr

Bogre de Carnaval, una pèça del Teatre de la Carrièra [Œuvre ou corpus]

vignette174.jpg Bogre de Carnaval, una pèça del Teatre de la Carrièra

Carnaval [Pratique festive]

RLFR16145.jpg Carnaval

CIRDÒC-Mediatèca occitana, fons Michel Cans [Fonds documentaire]

fons-documentari.png CIRDÒC-Mediatèca occitana, fons Michel Cans

Centre des musiques traditionnelles Rhône-Alpes, Enquêtes en Pays de Cèze [Fonds documentaire]

Pic_de_Finiels.jpg Centre des musiques traditionnelles Rhône-Alpes, Enquêtes en Pays de Cèze

[Fonds documentaire]

novia2.jpg

Le fonds d'Archives de Jusèp Sandaran Bacaria, auteur Aranais de Canejan (province de Lérida, Espagne) [Fonds documentaire]

JSB.jpg Le fonds d'Archives de Jusèp Sandaran Bacaria, auteur Aranais de Canejan (province de Lérida, Espagne)

La canso de la Crozada [Fonds documentaire]

vignette_694.jpg La canso de la Crozada
Veire tota la colleccion