Explorar los documents (97 total)

v-lenga-d-oc-teveoc-28-juin-2018.jpg
Lenga d'òc : Còp d'uèlh sus Agen / Tè Vé Òc
Emission dau 28 de junh de 2018

Avèm l'oportunitat de nos exportar e de vos menar dins la vila d'Agen. Partirèm sus lei piadas dau poèta Jacme Boèr, mai conegut sota lo nom de Jansemin, dins una visita de la vila ambé Gèli Grande. Veirètz tanben leis imatges de la remesa dei prèmis dau « Jansemin d'Argent », concors poetic nascut en 1921, qu'integra una categoria occitana ; acompanhadas d'una entrevista de Jaume Carbonèl, qu'es aquest an laureat dau prèmi de « la vila d'Agen ».
Un reportatge d'Amada Cròs.
Jasmin_B330636101_DP081_061-BM-Bordeaux.jpg
Mazodier, Estelle
CIRDÒC-Mediatèca occitana
Aital l’aviá escais-nommat Balzac ! Son renom l’a menat dins los salons parisencs, luòc de la “jet-set” de l’epòca que Jasmin i portèt la paraula del pòble en occitan fins a la capitala, demorant çaquelà un pauc embarrat dins l’estereotip del « gascon », que se’n glorificava, d'alhors. Un personatge carismatic, autor prolixe e pròche del pòble, un pauc doblidat a l’ora d’ara, mas que dubriguèt la dralha a un fum de poètas de lenga d’òc.

Jasmin, un poèta-obrièr que n’es pas un !

Nascut lo 6 de març de 1798 dins una familha plan paura de l’agenés, Jacques Boé (de son nom vertadièr) recep pasmens una instruccion e fa pròva d'una vertadièra cultura literària de son temps.
Plan jove, s’installa coma perruquièr en Agen. Dins aqueste periòd, que seguís la Revolucion, lo pichòt pòble obrièr de las vilas creis bravament còsta la figura totjorn importanta dels paisans del campèstre.
Son comèrci lèu lèu fa flòri e li dona léser de se consagrar a sa passion per l’escritura. Causís de s’exprimir en occitan, la lenga del pòble :

« O ma lengo, tout me zou dit.
Plantarey uno estelo a toun froun encrumit » (graphie de l'auteur)

« Ô ma lenga, tot m'o ditz.
Plantarai una estela a ton front encrumit. »

 
(Épître à Charles Nodier « Des cranto de Paris »).



Se fa pas vertadièrament partida del mitan obrièr, viu en vila e lo costeja. Se pòt pas qualificar de poèta engatjat, mas dins sos escriches, se fa lo testimòni de son temps, defend un estil realista (çò qu’empacha pas l’umor !) e tracta de tematicas divèrsas coma l’amor, las evolucions tecnologicas de son temps, e defend de valors umanistas : la libertat, la caritat.

Jasmin, un « showman »

Sos poèmas, se foguèron estampats dins mai d’un recuèlhs, son d’en primièr destinats a èsser recitats en votz nauta, amai cantats ! Grand orator, Jasmin se produsís davant un public totjorn mai nombrós : comença pro d’ora un torn de França de las regions (se diriá uèi una virada !), anant d’un cap a l’autre d’Occitània per presentar son òbra al public que, se coneis la lenga, la sap pas legir. Sas aparicions se transforman pauc a cha pauc en espectacles vertadièrs : aital, se produsirà a Tolosa acompanhat de 20 musicians e de mai de 380 figurants !
L’argent qu’amassèt dins sos espectacles (mai d’un milion de francs en 12 000 representacions) es tornar balhat a d’òbras de benfasença.

La reconeissença del mond literari

Charles Nodier, academician francés, lo descobrís e li dubrís las pòrtas dels salons parisencs. Aquí, i rescontra, un après l’autre, Lamartine, Ampère, Chateaubriand e serà quitament recebut per lo rei Louis-Philippe en 1842.
Recompensat de prèmis literaris per lo Felibritge, l'Acadèmia d'Agen, e, tan susprenent qu’aquò pòsca paréisser, per l'Académie Française, es quitament fach chivalièr de la Légion d'Honneur en 1845. Pasmens, se pòt supausar que l’interés que suscita dins lo mond parisenc es un pauc mesclat de condescendéncia e demòra ligat a l’exotisme que remanda son imatge de « gascon » amb totas las connotacions positivas coma pejorativas qu’aquò pòt supausar.
Après aquesta passa de glòria, son estatua senhoreja totjorn en Agen, sa vila natala e Jasmin laissèt son nom a una carrièra parisenca e amai a una estacion de metro !

picto_poete_ouvrier - Copie.jpg
Los « poètas-obrièrs »
Bertrand, Aurélien
Eyraud, Noémie

Introduccion

« Poètas-obrièrs » es una apelacion donada a una generacion d’autors e de poètas actius pendent lo sègle XIX. Emplegada dins los tèxtes d’analisis literàrias occitanas dempuèi la debuta del sègle XX, pren pasmens de significacions de còps diferentas segon son contèxte d'utilizacion e fai pas, encara uèi, consensus.
D’abòrd perque lo concèpt « d’obrièr » es en plena evolucion au sègle XIX. La significacion del mot tala coma es emplegada dempuèi lo sègle XVIII d' « aquel o aquela que trabalha a la man » se transforma en la del trabalhaire de la granda industria que, pendent lo sègle XIX, es en plen desvolopament.
Puèi perque lo tèrme « obrièr » pòt aver indistintament trach a de patrons aisats del sector manufacturièr, a de proprietaris terrians o d'obrièrs de la condicion mai simpla.
Enfin, perque la question del tèma tractat per lo « poèta-obrièr » dins sos escriches se pausa a mai d'un títol : un autor que trabalha dins lo sector de l’industria pòt èsser considerat coma « poèta-obrièr » se escriu un tèxte purament comica e sens cap de reflexion sus son contèxte social ? E a l’invèrsa, un prèire que publica un tèxte a prepaus de sa condicion sociala e de la de sos fisèls pòt èsser considerat coma un « poèta-obrièr » ? Emai, per un naut-foncionari que redigís un tèxte a prepaus de la misèria sociala que ne pòt èsser lo testimòni.

Aquelas diferentas problematicas inerentas al quite concèpt de « poèta-obrièr », e l'emergéncia a la debuta del sègle XX de la literatura proletariana, autre genre literari pròche mas distint, an menat los cercaires contemporanèus a faire evoluir la nocion cap a la de « votz d'enbàs » qu'embrassa aital un còrpus literari mai larg mai clar e que son illustracion la mai recenta es la publicacion en 2009 de l’obratge collectiu Mémoires de pauvres, qu'interròga individualament la situacion sociala de nòu autors occitans que pòdon èsser restacats a l'apellacion « poèta-obrièr ».

Istòria de la nocion

Alphonse de Lamartine par François Gérard  

Lo primièr especialista qu'a emplegat la nocion de poèta-obrièr per la literatura occitana es lo felibre, escriveire e professor de lenga e de literatura provençala, Émile Ripert, dins sa tèsi La Renaissance provençale : 1800-1860. I consacra la segonda partida de son segond capitol « Les poètes-ouvriers en Provence ». Se i definís pas la nocion de « poètas-obrièrs », que fa sonque una presentacion d'autors que intègra al movement, efectua, dins lo capitol precedent, una analogia entre « poesia-obrièra » e « poesia-populara » e jos-entend qu'aquelas nocions son mai generacionalas qu’esteticas o literàrias. Los « poètas-obrièrs » i son presentats coma los eretièrs dels « protectors de la poesia populara » : coma los influents George Sand e Alphonse de Lamartine, totes dos poètas, actius contribuidors de la vida intellectuala e literària francesa del sègle XIX e promotors de la movença d'emancipacion populara per la literatura. L'apellacion es donc emplegada per una generacion de poètas actius pendent lo periòde romantic e es pas estada pensada per èsser interpretada estrictament per l’activitat professionala dels autors a las qualas fa referéncia. Revèrta puslèu lo paternalisme de la borgesiá literària francesa cap a una generacion d’autors novèla e sa vision gaireben idealizada de sa situacion professionala.
L'apellacion « poèta-obrièr » desapareis amb lo periòde romantic e ten una influéncia plan mai importanta per la literatura francesa que la literatura occitana. S'es mai que mai emplegada per un periòde comprés entre la Monarquia de Juilhet e la debuta del Segond Empèri siá entre 1830 e 1852. Per la seguida, mantun especialistas de la literatura van ensajar de definir aquela nocion o puslèu de tornar definir lo quite concèpte de « poèta-obrièr », tròp subjècte a interpretacion. La proposicion retenguda uèi per los especialistas del domeni occitan es la propausada per Edmond Thomas dins son libre Voix d’en bas : la poésie ouvrière du XIXe siècle, editat en cò de François Maspero en 1979, dins la tresena nòta de la pagina 22 :

Il n'y a pas d'ouvrier dans le sens où on l'entendra à partir des années 1840. Le sens actuel de "travailleur de la grande industrie" ne pouvait naître qu'avec celle-ci. Le mot est donc encore pris dans le sens où l'employaient Rousseau et les hommes du XVIIIe siècle : "celui ou celle qui travaille à la main à quelque ouvrage que ce soit. Tout artisan qui travaille de quelque métier que ce soit" (Trévoux 1771). Je l'utilise dans ses acceptions successives, mais il est évident que la première poésie ouvrière, également antérieure aux grandes concentrations urbaines, ne pouvait être écrite que par des artisans. D'autre part, l'ambiguïté de certaines désignations de métiers peut faire courir le risque d'assimiler des patrons aisés ou propriétaires terriens bien pourvus à des ouvriers : imprimeur, cultivateur, vigneron, horloger-bijoutier, graveur par exemple.1

L'especificitat occitana

Le poète agenais Jasmin (1798-1864)

Al delai de las dificultats intrinsècas de definicion de la nocion de « poèta-obrièr », l’istòria literària occitana coneis de dificultats especificas per adaptar aquel concèpte a sos autors.  La principala dificultat es dirèctament ligada a la situacion economica de l'Occitània (al sens de territòri geografic que tira de Bordèu a Niça e remonta fins a Clarmont-d'Auverha) que coneis al sègle XIX un desvolopament industrial plan mens important que dins lo Nòrd de França çò que limita doncas l'existéncia de poètas-obrièrs potencials. Aquela dificultat es tanben accentuada per l'alunhament geografic dels cercles literaris parisencs qu'impulsan las mòdas, protegisson e pairinan d'autors en devenir mas que demòran plan sovent mai prèp de la capitala. Sols qualques rares autors coma Jasmin capitaràn a faire tombar la barrièra linguistica que dessepara alara los poètas occitans de la reconeissença nacionala..

Conclusion

Lo sègle XIX marca un cap per la literatura occitana. Coneis un creis de vitalitat extrèmament important impulsat primièr per los romanistas, precursors d’un grand movement d’estudi de la poesia dels trobadors. Los poètas-obrièrs, epifenomèns d’un vam mai ample de renovèl literari se pausan dins lors piadas lèu seguits per lo Felibritge, que son baile, Frederic Mistral, serà coronat per lo Prèmi Nobel de literatura en 1904.
Los poètas obrièrs s’inscrivan doncas dins lo segond temps de l’istòria literària occitana del sègle XIX. Se son per d'unes pervenguts a rescontrar un succès popular de còps localament important lors situacions professionalas fòrça divèrsas associadas a una apellacion vaga que pòt èsser subjècte a interpretacion a menat lo concèpte a evoluir uèi vèrs una accepcion mai larga tant sus la partida de poèta que de la d'obrièr del concèpte.

Proposicion de lista de « poètas-obrièrs »

La lista cai-jos es propausada a titol provisori e demèora dubèrta a totas suggestions e redefinicions del còrpus que i fa referéncia.


Identitat de l'autor
Origina geografica Profession(s) Ligam vèrs las òbras disponiblas sus Occitanica Ligam vèrs la biografia de l'autor
         
Abric, Louis Lunel, (Hérault) Boulanger Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Allavène, Adolphe Aix-en-Provence, ; Marseille, (Bouches-du-Rhône) Doreur-Miroitier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Arnaud, Joseph Vaucluse Cordonnier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Astier, Jean-Baptiste Marseille, (Bouches-du-Rhône) Cristallier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Aubry, François Avignon, (Vaucluse) ; Nîmes, (Gard) Serrurier    
Bellot, Pierre Marseille, (Bouches-du-Rhône) Marchand et fabricant de drap Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Bénazet, Olympe-Louis Toulouse, (Haute-Garonne) Nombreux métiers dont chanteur des rues Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Benoît, Robert Périgueux, (Dordogne) Coiffeur Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Blanc, François Marseille, (Bouches-du-Rhône) Cordonnier    
Boillat, Justin Nîmes, (Gard) Commis chez un marchand de vin puis greffe au tribunal de commerce Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Boissier, Auguste Die, (Drôme) Artisan-tanneur Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Bonnet, Pierre Beaucaire, (Gard) Cafetier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Borghero, Louis Marseille (Bouches-du-Rhône) Tonnelier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Brousse, Guillaume Fonbarrade (Lot-et-Garonne) Laboureur    
Caillat, Jean-Baptiste Bouches-du-Rhône Serrurier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Carvin, Jean-Baptiste Marseille (Bouches-du-Rhône) Musicien Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Cassan, Denis Avignon, (Vaucluse) Prote Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Castela, Jean Tarn-et-Garonne Meunier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Cazaux, Jacques Montréjeau, (Haute-Garonne) Tailleur Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Cazes, Antoine Millau, (Aveyron) Fumiste Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Chauvier, Philippe Bargemon, (Var) Forgeron, ouvrier cloutier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Cluzel, Pierre Sauzet, (Drôme) Tailleur Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Coumbettos, dit Couquel Castelnaudary, (Aude) Tourneur Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Courbin, Jean Portets, (Gironde) Forgeron, serrurier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Daniel, Claude Nîmes, (Gard) Ouvrier typographe    
Delbès, Antoine Agen, (Lot-et-Garonne) Tailleur Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Desanat, Joseph Tarascon (Bouches-du-Rhône) Divers métiers dont : taillandier, forgeron puis charcutier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Favier, François Avignon, (Vaucluse) Marbrier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Fédières, Adrien Montpellier, (Hérault) Maître-maçon Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Galséran, Félix Marseille, (Bouches-du-Rhône) Tonnelier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Gélu, Victor Marseille, (Bouches-du-Rhône) Nombreux métiers dont  cheminot Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Granier, André-Louis Marseille, (Bouches-du-Rhône) Forgeron    
Grenier, Arnaud Lot   Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Grivel, Roch Crest, (Drôme) Tisserand Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Gruvel, Roch Haute-Garonne Ouvrier corroyeur Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Guisol, François Brignoles, (Var) Tanneur Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Honnoré, Louis Marseille, (Bouches-du-Rhône) Ouvrier typographe Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Jasmin Agen, (Lot-en-Garonne) Coiffeur Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana Biographie de l'auteur
Julié, Louis Millau, (Aveyron) Ouvirer gantier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Lacombe, Joseph Caussade, (Tarn-et-Garonne) Menuisier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Lacroix, Mathieu Gard Maçon Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Laugier, Fidèle Marseille, (Bouches-du-Rhône) ; Var Cordonnier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Maillet, Alphonse Vaucluse Tailleur Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Mazabraud, Joseph Haute-Vienne Tailleur Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Mengaud, Lucien Toulouse, (Haute-Garonne) Peintre, bijoutier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Palay, Jean Pyrénées-Atlantiques Tailleur Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Payan, Toussaint Marseille, (Bouches-du-Rhône) Ouvirer tonnelier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Pélabon, Louis Toulon, (Var) Voilier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Petit, Jean Creuse Maçon et tailleur de pierre Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Peyrottes, Jean-Antoine Clermont-l'Hérault, (Hérault) Potier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana Biographie de l'auteur
Poncy, Charles Toulon, (Var) Maçon Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana Biographie de l'auteur
Mestre Prunac ; Liberat, Jacques Sète, (Hérault) Boulanger Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Reboul, Jean Nîmes, (Gard) Boulanger Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Revel, Pierre Marie Aude Prêtre Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Richier, Amable   Maréchal-ferrant Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Rieu, Charles Bouches-du-Rhône Maçon Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Rigal, Jean Agen, (Lot-en-Garonne) Tailleur Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Roch, Hippolyte Montpellier, (Hérault) Ferblantier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Tavan, Alphonse Bouches-du-Rhône Cultivateur puis employé des chemins de fer Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Verdié, Jean-Antoine Bordeaux, (Gironde) Boulanger, grenadier, vannier, marchand de journaux Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana Biographie de l'auteur
Vestrepain, Louis Toulouse, (Haute-Garonne) Cordonnier-bottier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana Biographie de l'auteur
Veyre, Jean-Baptiste Cantal Sabotier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Vidal, Jean-Paul Issel, (Aude) Potier Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  
Younet, Jean Montauban, (Tarn-et-Garonne)   Veire las òbras de e sus l'autor disponiblas sus Occitana  

1. I a pas d'obrièr dins lo sens ont se comprendrà a partir de las annadas 1840. Lo sens actual de "trabalhaire de la granda industria" podiá pas nàisser qu'amb ela. Lo mot es donc encara pres dins lo sens ont l'emplegavan Rousseau e los òmes del sègle XVIII : "aquel o aquela que trabalha a la man a quin obratge que siá. Tot artesan que trabalha de quin mestièr que siá" (Trévoux 1771). O emplegui dins sas accepcions successivas, mas es evident que la primièra poesia obrièra, tanben anteriora a la grandas concentracions urbanas, podiá pas èsser escrita que per d'artesans. D'autra part, l'ambigüitat de certanas designacions de mestièrs pòdon faire córrer la risca d'assimilar de patrons aisats o proprietaris terrians plan provesits en plaça d'obrièrs : estampaire, cultivator, vinhairon, relotgièr-joielièr, gravaire par exemple.

vignette_16598.jpg
Premier tome des Oeuvres complètes de Victor Gelu : Chansons marseillaises
Gelu, Victor (1806-1885)
vignette_16597.jpg
Chansons marseillaises. Nouvè Grané de Victor Gelu
Gelu, Victor (1806-1885)
Texte en occitan et traduction française en regard
VIGNETTE_CBB-170_00001_B.jpg
Naissance de Notre Seigneur Jésus-Christ ou Crèche-pastorale / Pierre Bellot
Bellot, Pierre (1783-1855)
VIGNETTE_CBB56_00001_B.jpg
Bouquetières ou les trois mariages : comédie-vaudeville / Pierre Bellot
Bellot, Pierre (1783-1855)
Représentée pour la première fois, à Marseille, sur le théâtre du Gymnase, le 16 mars 1843
VIGNETTE_CAD-86_00007_B.jpg
Veillées provençales : poésies patoises et françaises / Pierre Bellot
Bellot, Pierre (1783-1855)
VIGNETTE_CAB1541_0003.jpg
Mas serados en bers patois / per Grenier
Grenier, Arnaud (1850-....)
VIGNETTE_CR-XIX-79_00001_B.jpg
Abrégea historiquou en vers patois deis principaux faits arriva din beoucaïre despiei 89 jusqu'en 1832 / per Bonnet
Bonnet, Pierre (1784-1858)
sus 10