Explorar los documents (390 total)

RIMG0048.jpg
Calant de Vilafranca / Teatre de la Carrièra
Teatre de la Carrièra

Chanson recueillie dans la région de Nice en dialecte Nissart.


Paroles de la chanson (transcription fidèle du texte de la pochette ; peut contenir des erreurs) 

Calant de Vilafranca Descendant de Villefranche
Per me crompar un capeu Pour m'acheter un chapeau
Me sìeu trompat de pòrta Je me suis trompé de porte
Dintreri au bordeu Je suis rentré au bordel
   
   
Repic Refrain
   
Tralala tralala Tralala tralala
Li gandaulas que se marìdon Les putes qui se marient
Tralala tralala Tralala tralala
Li gandaulas son marìdas Les putes sont mariées
   
Vai que l'amor ti passarà L'amour te passera bien
Fai larireta, fai larireta Chante, chante
Vai que l'amor ti passarà Fai larireta, fai larira
   
   
La femna dau bordeu La mère maquerelle
Diguèt "a que sies beu !" dit "Ah que tu es beau !"
M'a fach calar li bralhas Elle m'a fait descendre les pantalons
Per me chucar l'auceu Pour me sucer l'oiseau
   
   
I avia una gandaula Il y avait une pute
Amb de gros botelhs Avec de gros mollets
Lo cuiou coma una tìna Le cul comme une tine
L'i ai fotut lo pinseu J'y ai mis le pinceau
   
   
N'i aviá una pichina Il y avait une petite
Amb de belas tetinas Avec de gros seins
L'i ai pesugat li possas Je lui ai pincé les tétons
M'a pesugat l'auceu Elle m'a pincé l'oiseau
RLFR16145.jpg
Carnaval
CIRDÒC-Mediatèca occitana

Lo carnaval es un ensem festiu de practicas e de rites populars que celèbran lo passatge d'una sason a una autra e lo reviscòl de la natura. Es tanben, e subretot, un periòde de contestacions e de remesa en question de l'òrdre establit dins la societat que lo practica. Dobrís una parentèsi dins la quala desbòrdaments, daissar-anar e transgressions son tolerats per las autoritats.

1/ La practica a l'ora d'ara

Darrièr lo tèrme « carnaval » se tròba tot un ensem de practicas vivas dins lo mond tot. Sas fòrmas evoluisson d'una region a l'autra, mas tanben d'una epòca a l'autra, en foncion de las tensions intèrnas e politicas que ne son lo contèxte. Si los traches generals son conservats, los principis de la fèsta son sovent represes e adaptats a las realitats localas, en passar alara al travèrs del prisme d'una cultura e d'una lenga. Los carnavals occitans, presentan de nombroses traches comuns als carnavals del Nòrd de França e del demai d'Euròpa. S'inscrivon dins lo cicle de las festivitats popularas entre Nadal e Quaresma en marcar simbolicament la fin de l'ivèrn. Lor data e lor durada vàrian segon las epòcas e las regions (Epifania, 2 de febrièr, 3 de febrièr, etc.). Precedisson generalament lo periòde de Quaresma, dins un jòc d'oposicion entre desbòrdaments e peniténcias, gras e magre, etc. Pendent carnaval, las inversions de totas menas (de sèxes, de classas, quitament d'espècia), lo pòrt de la masca e autres travestiments envasisson l'espaci public. Aquesta practica comunautària possedís pasmens de règlas, de commemoracions e de rites que li son pròpris. Al dintre del cortègi se retròban un grand nombre de personatges a l'entorn de la figura-clau de Carnaval, coma los òmes salvatges e los jutjaments de cocuts (assoadas, o asinadas). Pòrtan principalament e tradicionalament de noms occitans que remandan frequentament a lor foncion al dintre del cortègi. Carnaval el meteis es afiblat de diferents noms en foncion dels luòcs coma per exemple « Bourrache Ier roi des buveurs » (a Canet-d'Aude en 1955), « Sent Pançard » dins lo sud de la Gasconha, o encara « Caramentrant » en Provença. Lo temps de la fèsta s'acaba d'un biais invariable pel jutjament del Rei Carnaval, tengut collectivament e encara sovent escrit e interpretat en occitan, e son immolacion. Aqueles jutjaments constituisson un moment-clau de las fèstas, e una de las sorsas principalas d'inquietuds de las autoritats en plaça. D'efècte, servisson de tribuna per la populacion, que pòt aital exprimir son malcontentament. Carnaval es acusat de totes los mals patits, de los malurs traversats al cors de l'annada passada. Festejat, adorat fins ara pels participants, Carnaval ven alara lo boc-emissari sul qual se devèrsan totas las frustracions.

2/ Aprendissatge e transmission

Lo temps de carnaval, la fèsta, la licéncia, lo daissar-anar dins l'espaci public son tolerats, incluses las mascas e autres travestiments. Per aquestes atributs los Òmes explòran lor part animala. Òmes salvatges, palhassas, petaçons, orses, son aitant de costumes frequents dins los cortègis occitans. Las mascas de carnaval i apondon l'anonimat e accentuan l'aspècte grotesc. Temps de remesa en causa e d'inversion, carnaval consèrva encara sas originas paganas e sa foncion sociala al travèrs d'aquestas practicas divèrsas, qu'an perdut pasmens un pauc de lor dimension simbolica. Cançons e danças en occitan venon ritmar las festivitats de carnaval : « Dimars gras qu'a nau porcàs », « Adieu paure carnaval », « Carnaval es arribat », « Joan petit », o la dança dels bufadors. Aquestas presentan una cèrta recurréncia sul territòri occitan tot long del periòde de carnaval. Per exemple la cançon « Adieu paure Carnaval » acompanha lo rei de las festivitats per son darrièr viatge. Las danças propausadas son sovent satiricas, de còps que i a licenciosas, meton frequentament en scèna de parelhs, e principalament de jovents. Un grand nombre de danças se son aital desenvolopadas a l'entorn de las festivitats de carnaval, qualques còps especificas a una region, e s'apiejant sus de fòrmas pre-existentas o en creant de novèlas. Los jutjaments, fictius, adaptats de fèstas en fèstas, redigits tradicionalament en occitan en amont de lor interpretacion, constituisson una tribuna per la populacion que pòt aital exprimir son malcontentament. Pastoralas, jutjaments, e cortègis son interessants d'un punt de vista cultural e patrimonial per diferents aspèctes (evolucion de la lenga a diferentas epòcas, mesa en scèna de personatges tirats del folclòre e de mites locals...) que son aitant de testimoniatges d'especificitats de carnaval en Occitània. Repetits d'annada en annada, los tèxtes, particularament dins lo cas dels jutjaments, son adaptats al contèxte particular, politic e economic, de l'annada de lor redaccion. Los tèxtes de carnaval, notadament aqueles dels jutjaments, son conservats, represes e adaptats d'una annada sus l'autra segon lo contèxte politic e economic de l'annada. Constituisson doncas de vertadièras sorsas de coneissença.

3/ Istoric

Pauc de certesas existisson sus las originas realas de carnaval. De per sas caracteristicas (celebracion del passatge d'una sason a l'autra, las inversions, lo daissar-anar tolerat per las autoritats etc.) d'unes autors o comparan a las Saturnalas romanas, fèstas que se debanavan en decembre pendent las qualas los esclaus prenián la plaça de lors mèstres. D'un autre costat, l'istoriana Anne Lombard-Jourdan explòra la pista gallesa del dieu Kernunnos, en relevar notadament l'existéncia d'un mite ancian que met a l'onor la figura simbolica del cèrvi, que pèrd sas banas al mes de febrièr per las melhor renovelar en un ramatge mai polit. La quita etimologia del tèrme « carnaval » demòra uèi encara sorsa de questionament. Se'n pòt trobar de traças en França tre 1268, jos la fòrma de quarnivalle. Es pas qu'a las environas del sègle XVI, qu'aquesta expression, frucha de la tradicion orala, pren la fòrma que li coneissèm a l'ora d'ara. Sovent citada, sembla que la pista latina que fa de carnaval lo derivat de carnelevare (mot latin format de carne, « carn » e levare, « levar, traire », que significa literalament dintrar en quaresma) siá la frucha d'una construccion posteriora al sègle X, data admesa d'un biais comun per son aparicion. En fargar una etimologia en rapòrt amb Quaresma, la Glèisa enterinava aital son intencion de recuperar una ceremonia pagana, en la plaçar jos la dependéncia de Quaresma. Los desbòrdaments qu'acompanhan las festivitats de carnaval foguèron lèu una sorsa d'inquietud per las autoritats, tan religiosas coma civilas, que vesián en elas de riscas potencialas per lor autoritat. Temptèron d'o frenar fauta de poder suprimir una fèsta tan populara, e foguèron progressivament juntas per l'Estat que vegèt dins los cortègis e jutjaments de Carnaval, un vertadièr dangièr. Al virar de la Renaissença, aquestes prenon efectivament un torn mai politic e los incidents se multiplican (Sarlat, 1574, Romans, 1580), entrainant la reaccion de las autoritats. Aital al sègle XVI de decrets nombroses son edictats que limitan las libertats autres còps acordadas pendent aqueste periòde. Los sègles XVII e XVIII accentuan la part de revòlta contenguda dins lo lengatge carnavalesc que noirís en retorn una mesfisança totjorn mai granda dels poders politics. Ne serà aital al cors dels sègles seguents, sens, pasmens, jamai metre a bas completament las festivitats de carnaval. Aital, malgrat las atentas politicas, e malgrat la parentèsi de conflictes armats de 1914-1918 e de 1939-1945, carnaval retròba al l'endeman de la Segonda Guèrra mondiala, un segond buf, e constituís a l'ora d'ara encara un temps fòrt a la velha de la prima. Las annadas 60-70, reconcílian la fèsta e la politica e uèi encara, lo teatre occitan contemporanèu posa una part de son inspiracion dins las fòrmas tradicionalas de carnaval.

4/ Salvagarda

Lo carnaval es una practica plan viva, en Occitània coma dins lo demai del monde, qu'evoluís segon las epòcas e los luòcs de sa practica. Tòrna inventar de contunh sas fòrmas en s'apiejar sus un eiretatge que li es pròpri, e que s'adapta a la societat dins la quala se desenvolopa, tal un miralh desformant de la societat. Demòra un temps a part, una parentèsi de daissar-anar e de fèsta a la sortida de l'ivèrn. A l'ora d'ara d'unes carnavals, entre autres occitans, son inscrits a l'Inventari del Patrimòni cultural immaterial en França.

5/ Actors de la practica

Se carnaval demòra una fèsta populara es uèi sovent organizat e encadrat per d'associacions localas coma los comitats de las fèstas per exemple o tanben las escòlas. En domeni occitan lo movement de las escòlas Calandretas es tanben un actor màger dels carnavals occitans novèls. Enfin dins d'unas ciutats, coma a Limós, existís una entitat especifica en carga de l'organizacion del carnaval.

RIMG0048.jpg
La noce à Aimée / Teatre de la Carrièra
Teatre de la Carrièra

Paroles de la chanson (transcription fidèle du texte de la pochette ; peut contenir des erreurs) :


C'était en Janvier la noce à Aimée

Avec Désiré son jeun' fiancé


Au son du violon et de l'accordéon

Aimée Désiré se sont mariés


Mais la pauvre Aimée, la bouche de côté

Ne pouvait parler qu'en parlant du nez


Quant à Désiré le pauvre garçon

Il avait l'menton comme un potiron


La tata Emma avait mal au bras

Tonton Marius était pleinde puces


La demoiselle d'honneur avait mal au coeur

Et son cavalier avait mal aux pieds


Les petit' cousines en rob' de mousseline

Et les ptits cousins s'tenaient par la main


Et les vieux parents suivaient en boîtant

Et versaient des pleurs qui faisaient mal au coeur.



RIMG0048.jpg
Parpalhon mon bon amic / Teatre de la Carrièra
Teatre de la Carrièra

Chanson traditionnelle Provençale

 


Paroles (transcription fidèle du texte de la pochette ; peut contenir des erreurs) et traduction : 

E ieu tanben vòli me maridar amb la Marion qu'es tan polida. Mai as pas de lotjament, ai pas de cantaire, ai pas d'argent.

Alara, monsurs, dams, consi me cal faire ?


Et moi aussi je veux me marier avec Marion qui est si jolie. Mais je n'ai pas de logement, je n'ai pas de chanteur, je n'ai pas d'argent.

Alors messieurs-dames, comment dois-je faire ?

 

Parpalhon mon bon amic Papillon mon bon ami
Parpalhon marida ti ! Papillon marie-toi donc !
Dels ancians seguent l'usatge Des anciens suivant l'usage
Pens'a te metr'en menatge Pense à te mettre en ménage
Parpalhon mon bon amic Papillon mon bon ami
Parpalhon marida ti ! Papillon marie-toi donc !
   
   
Coma me maridarai Et comment me marier
Que ges de lotjament n'ai Je ne sais où me loger
Li responde la limaça Moi, lui répond la limace
Leu te cedarai ma plaça ! Je te céderai ma place papillon !
   
   
Coma me maridarai Et comment me marier
Que ges de lençòl ieu n'ai Puisque je n'ai pas de draps ?
Va, lui répond l'araignée,
Ieu te filarai l'escanha ! Je te filerai la toile !
Coma me maridarai Et comment me marier
Que de pan per aquò n'ai Puisque je n'ai pas de pain ?
En serva garde l'espiga La fourmi répond - je garde
Li responde la formiga Plus d'un épi en réserve !
   
   
Coma me maridarai Et comment me marier
Que de cantaire non ai Puisque je n'ai pas de chanteur
Li responde la cigala La cigale lui répond
De mon cuou farai timbala Mon cul fera timbale
   
   
Coma me maridarai Et comment me marier
Que d'argent per aquò n'ai Puisque je n'ai pas d'argent
Oui, lui répondit la vieille  
J'te don'erai de l'oseille  
   
   
Parpalhon, mon bon amic Papillon mon bon ami
Parpalhon marida ti ! Papillon marie-toi donc !
Dels ancians seguent l'usatge Des anciens suivant l'usage
Pens'a te metr'en menatge Pense à te mettre en ménage
Parpalhon, mon bon amic Papillon mon bon ami
Parpalhon marida ti ! Papillon marie-toi donc !
RIMG0048.jpg
Air du Guet - L' Antoni / Teatre de la Carrièra
Teatre de la Carrièra

Premier extrait musical de la pièce, L'Air du Guet fait partie de la tradition carnavalesque d'Aix-en-Provence.

L'Antoni, est, elle, une chanson présente en Languedoc et Provence.

 


Paroles de l'Antoni : (transcription fidèle du texte de la pochette ; peut contenir des erreurs)


Ma filha te vòls maridar

Ma fille, tu veux te marier
Avem ges d'argent per te donar Nous n'avons pas d'argent à te donner
Qu'es aquò d'argent ? Qu'est-ce que c'est l'argent ?
Qu'apelatz d'argent ? Qu'appelez-vous l'argent ?
Empruntaren nòstres parents Nous emprunterons à nos parents
   
REPIC REFRAIN
L'Antoni, lo vòli L'Antoine je le veux
Maridatz-me per aquest'an Mariez-moi cette année
Ièu podi plus esperar tan ! Je ne peux attendre plus !
   
   
Ma filha te vòls maridar Ma fille tu veux te marier
Avem ges de pan per te donar Nous n'avons pas de pain à te donner
Qu'es aquò de pan ? Qu'est-ce que le pain ?
Qu'apelatz de pan ? Qu'appelez-vous du pain ?
Los bolangièrs coion tot l'an Les boulangers cuisent toute l'année
   
   
Ma filha te vòls maridar Ma fille tu veux te marier
Avem ges d'abit per te donar Nous n'avons pas d'habits à te donner
Qu'es aquò d'abit ? Qu'est-ce que c'est des habits ?
Qu'apelatz d'abit ? Qu'appelez-vous des habits ?
Empruntarem nòstres amics Nous en emprunterons à nos amis
   
   
Ma filha te vòls maridar Ma fille tu veux te marier
Avem ges de crotz per te donar Nous n'avons pas de croix à te donner
Qu'es aquò de crotz ? Qu'est ce que c'est une croix ?
Qu'apelatz de crotz ? Qu'appelez-vous une croix ?
S'embrassarem ben totes dos On s'embrassera bien tous les deux
   
   
Ma filha te vòls maridar Ma fille tu veux te marier
Avem ges de lièch per te donar Nous n'avons pas de lit à te donner
Qu'es aquò de lièch? Qu'est ce qu'un lit ?
Qu'apelatz de lièch ? Qu'appelez-vous un lit ?
Cocharem long dels escaliers Nous coucherons le long des escaliers
IMG_1623.JPG
Lo viatge de Joana - Sason 1 / Episòdi 10
Clément, Anne. Auteur, interprète
Benichou, Julien. Compositeur
Benichou, Daphné. Interprète
Alranq, Perrine. Interprète
Vidal, Alain. Interprète
Zinner, Lucas. Interprète
Huang, Edda. Interprète

Tèxte de l'episòdi 10 : 

La nèit foguèt corteta e lo revelh amb lo desfasament orari mai que dificil. La paura Joana beguèt son tè sens saupre ont’èra : urosament vegèt de l’autre costat de la carrièra, dins lo jardin ont se passejavan los esquiròls, un drapèl plantat qu’èra pas un drapèl frances ni mai un drapèl occitan mas lo del país mai grand del mond occidental, the United States of America.

- "Bondieu aquò’s estranh, es qu’aicí plantan los drapèls dins los jardins perque fan de frucha ?"

- "Non, es un biais de dire de quin costat òm es : los republicans amb lo drapèl US an una pancarta ont se pòt legir « Support our troups» e, se gaitas dins l’autre jardin, avisas que son de democratas per de que an una pancarta ont es escrich : « War is not an answer », « Obama president ».

- "Com’aquò cadun sap çò que vòta son vesin ! Es mai simple, pas d’embolh !"

- "Joana, aurem lo temps de parlar dins la veitura, vai t’en te vestir. Despacha-te. Comenci a 11 oras : es una leiçon sus la trobairitz La comtessa de Dia."

Èra encara la calor de l’estiu, aviái mes una rauba jauna e roja. Partiguèrem e me virèri : Matilda aviá mes sa cara a la fenèstra, mas pensi pas que me vegèt.

Semblava d’èstre endacòm mai. Èra lo primièr còp que la daissava per una jornada. Li aviái daissat 100 dolars, se se voliá crompar quicòm, òm sap jamai !

Romieg èra urós; siblava lo « Se canta ».

- "Madama es vestida coma un drapèl occitan, per un cors de lenga romana es una bona idèia : fa folcloric. N’i a qu’an lo drapèl dins lo jardin e d’autres que se'n vestisson !"

- "Tu sès vestit coma un professor : a cadun son mestièr."

Romieg me prenguèt la man :

- "Me fa plaser d’èstre ambe tu !"

- "Ieu tanben mas soi inquieta d’aver laissada Matilda soleta !"

- "Matilda es majora, pòt viure sens una maire a son costat."

Èrem sus una autostrada, puèi virèrem vers UMBC es a dire : University of Maryland Baltimore County. Una universitat publica.

 

Ieu qu’aviái passat tota ma vida dins la pòsta de mon vilatge me sentissiái coma un enfant a costat d’aqueles buildings grandaràs amb d’estudiants que corrissián de pertot, de totas las colors e subretot que parlavan pas que l’anglés. Pas totes : ausiguèri parlar espanhòl tanben. Cada còp que Romieg rescontrèt quauqu’un que conneissiá me presentèt :  « Joana Belcaire, una amiga d’enfança, venguda del miègjorn de França e que parla la lenga occitana qu’ensenhi dins mos corses. » 

Compreniái pas tot mas ensajavi de faire aquela que… en fasent fòrça sorires e Hello !

Benlèu que dins gaire de temps gausariái dire : how are you ?

Èrem enfin arribats dins la classa ont los estudiants de Romieg nos esperavan.

- "Today we will leave la Contessa de Dia and speak occitan. Joana does not understand a word of English. She came especialy from her country to meet you and as you are all very polite you must talk with her."

Tot lo mond comencèt de rire. Èra trop difficil per eles de mestrejar la lenga occitana. Donc Romieg faguèt las reviradas de l’anglés en occitan e de l’occitan en anglés. Mas n’i aviá qu’ensajavan de me comprene e disián qu’èra mai simple que lo francés per de que èra pròche de l’espanhòl.

Las questions viravan a l’entorn de la lenga, del vin, dels buòus :

- "Do people still speak occitan in the sreet?"

- "Do you drink wine every day ?"

- "Do you like to see bullfights ?"

Puèi Romieg me demandèt de cantar una cançon : Causiguèri la canson de Clara d’Anduza « en greu esmai ». Benlèu qu’una canson de « Mossu T e lei Jovents » coma « Lo gabian » seriá estada mai bèla per aqueles joves, mas coneissiái pas las paraulas.

L’aprèp dinnar i aguèt encara un cors.

Me regalèri : Matilda èra luènh.

Èri tant urosa d’èstre ambe tot aqueles joves e Romieg semblava de se regalar tanben.

Tornant a l’ostal me diguèt :

- "Es lo primièr còp que fau aquò e es un plaser. Domatge que la retirada siá tan pròcha… auriam poscut faire tantas de causas ensems."

- "Quand t’arrestaràs ?"

- "L’an que ven, e sabi pas çò que vau faire…Anam al subremercat a costat de l’ostal : Giant."

- "Ieu vòli de peis, d’ensalada verda, de rocafòrt, e de glacet. Es ieu que regali uèi !"

- "Ma Dòna es coma volètz !"

Quand paguèri ambe la carta Visa la caissièra me demandèt :

- "Cash ?"

- "De que vòl dire ?"

- "Lo supermercat es com’una banca. Se vòs aquela Dòna te pòt donar d’argent."

- "No, thank you !"

- "Òsca ! Començas de parlar !"

Arribèrem a l’ostal, èra lo ser mas l’ostal èra completament escur, pas un lum.

- "De qué se passa, Matilda es pas dintrada ?"

- "Te fagues pas de marrit sang : es anada se passejar, s’aviá passat quicòm auriá sonat mon telefonet !"

Romieg dubriguèt la pòrta d’intrada, portèrem las crompas dins la cosina. Sus la taula i aviá una letra.

Comencèri de tremolar : la tèsta de Matilda a la fenèstra aqueste matin tant luèncha !

M’assetèri, ara èra temps de legir :

« Joana

Sabi que ploraràs aqueste ser, mas seràs pas soleta : Romieg serà a costat de tu. Mercé per tot. T’o ai pas volgut dire mas aviái rescontrat un amorós per l’internet, e m'es venguda quèrre de Filadelfia. Se tot se passa plan amb el te tornarai sonar e quand vendrem en França serà a ton ostal. Vòli èstre liura de causir ma vida e èstre independenta. I aviá tròp d’amor entre nos : tot l’amor qu’as pas agut dins ta vida sens marit e sens enfant, tot l’amor qu’ai pas jamai agut ambe ma familha. Me fasiá paur.

Adieu e benlèu a un jorn, sabi pas quora.

Ta filha que t’aima Matilda

PS : Mercé a Romieg per son espitalitat. »

Foguèt la fin d’un pantais. Tot virèt a l’entorn de ieu.

Plorèri e parlèrem tota la nèit ambe Romieg : quand òm es vièlh i a un avenidor possible ? quand òm es jove òm pòt èstre urós tot sol ?

E ara de que faire : demorar, tornar a l’ostal…o cambiar completament de vida ?

FIN

cans_villeneuve.jpg
L'Hérault dans les années 1950 : Villeneuve-lès-Béziers / Michel Cans
Cans, Michel

Film negre e blanc mut realizat per Michel Cans en Vilanòva de Besièrs pendent lo decenni 1950, al moment d'un desfilat masquetat. Fa part de la colleccion "Los vilatges d'Erau dins annadas 1950".

Conservacion dels filmes de Michel Cans al CIRDÒC :  

Lo CIRDÒC consèrva a Besièrs l'ensem de los filmes tournats per Michel Cans dins un seissantenat de vilatges d'Erau dins las annadas 1950. Las bobinas 16 mm d'origina foguèron d'en primièr transferidas sus VHS e foguèron a la seguida numerizadas entre 2010 e 2011.

 

L'ensem del fons e los dreches que i son estacats foguèron concedits pel realizator al CIDO entre 1989 e 1991. Lo CIDO ne faguèt don a la seguida al CIRDÒC en 2000.

Contengut dels filmes de Michel Cans conservats al CIRDÒC :  

Occitanica vos va permetre progressivament d'accedir a l'ensem d'aquel fons audiovisual en linha. Aqueles documents qu'illustran la vida dels vilatges de l'oèst eraurés an aquesit amb las annadas un interès patrimonial mas tanben sentimental pels estatjants d'Erau. Aqueles archius bruts son de filmes pas montats e muts, virats per la màger part en negre e blanc.

 

I podèm veire per exemple la Fèsta-Dieu a Cesseràs, lo Carnaval de Laurenç o Bojan, la Dança de las trelhas de Montblanc, la Fèsta de Nissan, d'Agatencas que pòrtan la cofa, etc.

IMG_1659.JPG
Lo viatge de Joana - Sason 1 / Episòdi 9
Clément, Anne. Auteur, interprète

Benichou, Julien. Compositeur
Benichou, Daphné. Interprète


Zinner, Lucas. Interprète
Huang, Edda. Interprète
Alranq, Perrine. Interprète
Vidal, Alain. Interprète

Tèxte de l'episòdi 9 : 

Aprèp l’autostrada dintrèrem en vila. Romieg èra urós de faire lo guida. Per començar lo quartièr de la mar ambe lo gigantesc aquarium.

Baltimòre, a la broa de la baia del Cheaseapeake, es un pauc lo rebat de Marselha en riba de la mar Mediterranèa : doas vilas que son estadas un còp èra dos grands pòrts.

Evidentament n’i una ambe sos gratacèls americans qu’es mai granda que l’autra ambe la Bòna Maire. En se passejant sus l’ancian pòrt de Baltimore Fellspoint, òm pensa al pòrt vièlh de Marselha ! Mas aquí ges de bolhabaissa : pas que de crancs : es l’animal totemic de la vila !

Faguèrem un pichòt torn dins lo centre ciutat ambe sas avengudas grandarassas e las sirènas de las veituras de polícia qu’arrestavan pas de cridar. E Romieg diguèt :

- "Ai besonh d’anar dins una espiçariá italiana se vos vòli faire un pauc de cosina gostosa. Aicí traparem tot çò que cal."

- "Mas es tròp tard ! Las botigas dèvon èstre tancadas, es 11 oras del ser !"

- "Sès pas pus en França, pichòta, aicí pòs trapar tot çò que vòs quand vòs !"

- "The new world !"

Parquèrem la veitura e dintrèrem dins « la siciliana ».

Matilda èra espaventada de veire tot çò que i aviá sus las estaudèlas de la botiga : olivas, tomatas, òli d’oliva, pasta, parmigiano, coma dins un vilatge de Tòscana.

Tot d’un còp Romieg cridèt :

- "Mèfi, tot lo mond dins lo fond de la botiga. »

Un bruch de fusilhada dins la carrièra ont i aviá pus ges de veituras. Ausiguèrem de crits, una bala trauquèt la veirina, veguèrem dos òmes que corrissián. Dins la botiga pas un mot. Puèi lo silenci defòra e per acabar la sirèna de las veituras de polícia.

Matilda plorava :

- "Mas de qué se passa ? Es lo primièr còp dins ma vida qu’ai tan paur. Es un marrit sòmi : vòli tornar a Montpelhièr. Joana partissèm ! Me plai pas aquel new world !"

Semblava un enfant, e ieu aviái enveja de rire a m’espetar las còstas : èra melhor qu’al cinèma ! Romieg èra seriós e pas tròp content d’aquela aventura. Sa votz èra aquela d’un professor :

- "Baltimore es una vila ont los fusilhs son reis : 300 personas son tuadas cada annada per bala. Te fagues pas de marrit sang pichòta, anam anar dins Catonsville, es una vila calma. Fa trenta cinq ans que vivi dins aquel país e es lo primièr còp que me tròbi au mitan d’un tal embolh !"

 - "Nos cal ara acabar las crompas ! Matilda, al vilatge quand contarem aquò, degun nos creiràn pas !"

- "M’agradariá de tastar una pizza americana !"

Éra un pauc coma un bizutatge ! Quina chança !

Arribèrem a Catonsville. Èra la mièja nèit passada.

Un polit ostal amb un estanci, au mitan d’un jardin, tot en bòsc :

- "Es ancian, es estat bastit en 1920."

Dintrèrem dins l’ostal :

- "Anatz pausar las maletas. En naut de l’escalièr a drecha Matilda e de l’autre costat Joana ! Començi de preparar lo dinar."

- "Pòdi prendre una docha".

- "De segur pichota! tant que vòs !"

Montèri dins la cambra. Èra pichòta, mas polida : un lièch, una taula, un armari. Me sentissiái timida e un pauc nècia. Ensagèri de me faire polideta, pecaire, qu’a mon atge es pas simple.

Lo Romieg èra dins la cosina : una cosina americana moderna qu’aviá res de veire amb la mieuna dal vilatge.

Sabiái pas de que faire per l’ajudar.

- "Soi urosa d’èstre aquí. Mercé de nos reçaupre."

- "Es un plaser per ieu. Dempuèi la mòrt de Lisa me sentissi solet com’un vièlh. Urosament que i a l’universitat e los collègas."

- "Es que tornaràs quand seràs retirat ?"

- "Per de qué faire ? Coneissi pus degun al país e cresi que cambiar de biais de viure deu èstre difficil a mon atge !"

- "Mas benlèu que podriás venir mai sovent : i a totjorn l’ostal de ta maire ?"

- "Es ma sòrre que l’a pres per se retirar."

- "Ara ai dos ostals. Ai fach un bèl eretatge !"

- "Un eretatge ? Coma ? Te trufas de ieu ?! Ta familha aviá pas un sòu !"

- "Mon oncle Vincenç m’a tot laissat. Es per aquò que soi aquí : ai d’argent !"

- "E aquela Matilda, onte l’as trapada ? Joana as agut una filha sens res dire a degun ? Me faràs totjorn rire !"

- "Se te lo contèsse cossí s’es passat, me creiriás pas !"

- "Ensaja, veirem ben !"

- "Lo jorn de la mòrt de l’oncle Vincenç, quauqu’un sonèt a ma pòrta e pas mai…èra la Matilda ! Dempuèi es demorada ambe ieu e soi urosa. Ai pas poscut resistir a son sorire e al plaser d’aver enfin una filha, mon vièlh pantais…"

- "Li caldrà trapar un trabalh…"

- "Non… una escòla de dietetica…pagarai per ela !"

- "Ai talent ! Es que podèm manjar ? "

- "T’en fagues pas ma filha, per començar anam beure un pauc de vin d’Erau, un Faugèra ! E deman vendretz ambe ieu a l’universitat al cors de lenga romana…"

- "Faretz coma voldretz, mas ieu deman, vòli demorar soleta a l’ostal per dormir e descobrir Catonsville."

- "Quina idèa ! Coma vòs ! Sès granda e sabes çò que fas ! Mas m’agrada pas tròp de te daissarsoleta, emai se Catonsville es pas Baltimòre !"

- "Òsca ! Santat !"

Veire l'episòdi 10

IMG_1638.JPG
Lo viatge de Joana - Sason 1 / Episòdi 8
Clément, Anne. Auteur, interprète
Benichou, Julien. Compositeur
Alranq, Perrine. Interprète
Vidal, Alain. Interprète
Benichou, Daphné. Interprète
Huang, Edda. Interprète

Zinner, Lucas. Interprète

Tèxte de l'episòdi 8 : 

Èrem dintrats dins l’aeropòrt de Filadelfia. Nos caliá esperar las maletas. Esperàvem dins una granda sala los embagatges que devián arribar sus un tapís rotlant. Una votz cridava dins un nautparlaire :

« Ladies and gentlemen welcome to the United States. The FDA, Food and Drugs Administration prohibits the importation of fresh food into the country. Our dogs are here to smell your luggage »

Mancava pas qu’aquò ! Dos chins anavan d’un saquet a l’autre e n’i aviá un que començava de jaupar davant lo saquet d’una familha : una femna dins un unifòrm corriguèt e dubriguèt lo sac : pecaire las gens avián gardat un sandwich Sncf ! Foguèt lèu escampat dins una bordilhèra. La familha, lo paire, la maire e los dos pichòts amb un accent de Marselha, se sarravan los uns contra los autres, vergonhòs e espaurugats, benlèu qu’avián paur d’èstre embarrats a Guantanamo !

Vegèri arribar ma maleta roja seguida d’aquela de Matilda. Caduna prenguèt la sieuna e los chins sentiguèron pas res e aprèp aver fach lo torn de la maleta, se n'anèron : of !

Ara la doana e tot lo tremblament : prenguèron de fotografias de las mans, los uòlhs, puèi nos calguèt emplenar de papièrs ambe l’adreiça de Romieg, lo telefòn etc… Urosament Matilda compreniá tot çò que demadavan sus los papièrs.

- "Do you have something to declare ? No fresh food in your luggage ?"

E los fromages de cabra ? Tot anava plan : avián escapat al nas del chin !

Nos caliá anar pòrta 19 B per prene l’avion per Baltimòre. Corredors sens fin, escaladors e puèi pas que de gens que parlavan pas francès ! Èra la musica d’un autre mond !

Defòra èra la nèit, e lo viatge èra cortet : 45 minutes, monta/davala.

« Ladies and gentlemen, please fasten your seat belts. We are leaving Philadelphia for Baltimore BWI»

L’avion èra pichòt, semblava un bus e lo cafè èra d’aigueta. Los viatjaires avián pas qu’un cartable. Benlèu qu’èran d’òmes e de femnas que travalhavan a Filadelfia e que dintravan lo ser a Baltimòre, coma los que trabalhan a Montpelhièr e que tornan lo ser al vilatge.

- "Comenci de n’aver mon sadol. Soi cansada. Aicí es 8 oras. Deu èstre 2 oras del matin al vilatge. Avèm barrat l’ostal a 6 oras del matin es a dire a mièja nèit aquí !"

- "Te’n fagues pas. Romieg nos esperarà ambe un bon sopar !"

- "M’an dich que dins aquel país las gens bevián pas de vin. Aquò’s verai ?"

- "Sabi pas, mas lo Romieg, li a totjorn agradat de beure un còp. E quand es vengut per enterrar sa maire lo darrièr còp que l’ai vist fa dètz ans, a pas begut que d’aiga ! Lo te pòdi afortir !"

- "Çò que m’estona es que dins aquel país i a mai de pèl negra que de pèl blanca."

- "Ai legit dins Wikipèdia a l’internet que Baltimòre, dins la guerra de sessession, èra una vila sudista e que ara i a mai de 70 dau cent de negres." - "Mas es una vila democrata e pas republicana coma lo Sud."

- "E ben tan melhor ! Es coma lo miegjorn de la França d’un còp èra !"

- "Cala-te : es totjorn a esquèrra !"

- "Veirem ben !"

- "Ladies and gentlemen welcome to Baltimore, Maryland. Please stay in your seats untill fastenseat belt ligths are off. United Airlines hopes you had a pleasant flight and looks forward flying whith you again soon".

Encara de corredors, d’escalièrs mecanics, la sala ambe lo tapís rotlant per tornar prene las maletas, ambe los fromatges de cabra de las cevenas... Una darrièra pòrta, un escalièr e en aut un òme los pels blancs, la pèl bruna de son paire vengut de Barcelona a la retirada en 1936, un pauc timide, mas un sorire generós e plen de doçor. Tot d’un còp la paur me prenguèt, podiái pas pus alenar, èra tant agradiu e ieu me sentissiái tan vièlha e laida a 60 ans coma a 20 ans…Lo temps fai pas res a l’afaire !

Davalèt l’escalièr :

- Ta maleta es tròp pesuga Joana ? Lo viatge es un pauc long benlèu quand òm es pas acostumat. Sès pas malauta au mens? La gripa H1N1 es pas venguda ambe tu fins a Baltimore ?"

Puèi me prenguèt dins sos braces e me sarrèt fòrt e ma paur se n’anèt :

- "As agut una bona idèa de venir. Ont es ta filhòla ?"

- "Aquí !"

Li faguèt un poton. Èrem totes tres au mitan de l'esperal de l’aeropòrt e èri tan urosa. Sabiái pas res de l’avenidor mas lo present m’agradava e aquò bastava per uèi.

- "Ma veitura es davant. Abans de dintrar a Catonsvilla, farem una virada dins la ciutat. De tot biais es lo camin.

-"Viva Baltimòre !"

La veitura èra una Prius Toyota plan polida e partiguèrem. Èri dins un autre mond per lo melhor e per lo pièger e mon còr fasiá tifa tafa de bonur !

Veire l'episòdi 9

IMG_1621.JPG
Lo viatge de Joana - Sason 1 / Episòdi 7
Clément, Anne. Auteur, interprète
Benichou, Julien. Compositeur
Alranq, Perrine. Interprète
Vidal, Alain. Interprète
Hébrard, Jean. Interprète
Benichou, Daphné. Interprète
Hommeau, Jean-François. Interprète
Vidal, Alain. Interprète
Huang, Edda. Interprète
Zinner, Lucas. Interprète

Tèxte de l'episòdi 7 : 

E ara èrem dins l’avion. Dejós i aviá los camps, los vilatges e mai las vilas, e a l’entorn de la maquina d'Air Bus Industrie A319, las nívols blancas que s’estiravan coma de tablèus del Miquèl Àngel : èra lo primièr còp qu’èri dins lo cèl ! Mon còr fasiá tifa tafa ! Matilda semblava èstre ambe los àngels e, del fenestron, regardava la tèrra s’aluenhar. Quante plaser d’èstre amb’aquela pichòta, benlèu qu’èra pas qu’un sòmi ! Tot lo bonur de la vida m’èra tombat sus l’esquina e aviái res demandat : aviái l’amor d’una filha polideta e soleta e l’argent del tonton mòrt. Lo malastre dels autres fasiá mon bonur !

Dins l’avion i aviá un molon de retirats : èran totes ensems, en rengadas a l’intrada de la classa « economica ». Parlavan mai que fòrt e fasián de bruch : risián, cantavan « c’est un fameux trois mats fin comme un oiseau, hisse et ho Santiago » !

Èra un viatge organizat : l’auton en Florida, Miami Beach en riba de mar.

Nòstres sètis èran sus lo costat drech au mitan aprèp las alas. Dos sètis darrièr i aviá un coble : lo tipe grandaràs e magre com’un estocafich, 45 ans, los pels blonds tintats, la boca fina que semblava anar d’una aurelha a l’autra. La femna, granda tanben, los pels roge, grasseta e risolièra. Sus lo sèti de l’autre costat de l'alèa, èra assetat un òme de trenta ans mal vestit, los pels crassós, lo menton pelut, la boca amara. Parlavan totes tres amb un accent fòrça ponchut. Lors voses èran d’un autre mond : me semblava d’ausir un filme policièr. Dins ma tèsta virava la comptina de l’escòla de mon vilatge : « parisien, tête de chien, parigot, tête de veau » !

Las ostèssas nos portèron lo dinnar e per començar, l’aperitiu. Per festejar aquel grand jorn de partença beguèrem de champanhe. Puèi manjèrem, èra pas michant per « una classa economica ». Los parisencs, eles, s’arrestavan pas de sonar l’ostessa per demandar de oisquí. Aprèp lo cafè commencèri de dormir, un pichòt penequet seriá benvengut qu'èrem levadas dempuèi lo matin d’ora. Los retirats contunhavan de parlar e de rire.

Subte lo tipe crassós commencèt de cridar :

- "Eh les vieux fermez-là, moi je suis de Bécon les Bruyères et j’ai la haine. Tas de vieux clous !"

Un grand silenci tombèt e tot lo mond se virèt per veire qual cridava :

- "J'veux m'saoûler – à boire l’hôtesse ! - tournez-vous les vieux, j'veux pus voir vos faces de clowns sinon j'réponds pus de rien."

Lo grand blondàs commencèt de s’espetar de rire en cridant :

- "Va-z-y Bécon les Bruyères, fais leur voir qui tu es !"

L’autre se quilhèt e contunhèt :

- "Vous avez peur vieux bouts ? Nous on est jeune ! On fait l’amour et vous vous n’avez plus qu’à faire le mort ! A boire ! et plus vite que ça !"

- "Wisky à gogo sur l’Atlantique ! à nos femelles qui nous attendent à Philadelphie !"

Las gens (los vièlhs e los autres) s’escondèron dins los sètis. La paura ostèssa sabiá pas pus de qué faire, e quand la paura femna passèt dins l'alèa, lo tipe li bailèt un grand carpan sus lo cuól !

- "Olé ! l’Amérique est à nous !"

Quand quicòm com’aquò arriba en bas sus la tèrra, es pas agradiu mas enfin se pòt totjorn dire qu’òm pòt arrestar la maquina, dubrir la pòrta e sortir. Mas tot en aut dins lo cèl en dessús de la mar, de qué faire ?

Matilda me prenguèt la man :

- "Joana, son capbords e son bandats ! As pas paur ?"

Ara los dos tipes dansavan en cantant e en cridant :

- "R'gardez les vieux, nous on danse et on chante ! Eh ! La femme ! Viens avec nous !"

Mas la femna rossèla se volguèt pas levar per dançar.

- "A boire ! A boire !"

Mas las ostèssas venián pas pus. E d’un còp arribèt lo capitani de l’avion amb son vestit blau e daurat e son capèl. Èra pas solet : de l’autre costat i aviá un autre òme, un stewart.

- "Asseyez vous Messieurs. Nous ne sommes pas dans un dancing et nous vous prions de rester tranquilles."

- "Eh capitaine ! On a payé ! On fait c'qu’on veut non ?"

- "Si vous voulez repartir à Paris par le prochain avion, libre à vous…"

- "Eh ! Tu vas pas nous faire peur avec ton uniforme ?!"

- "Vous voulez être attachés à votre fauteuil pour la fin du voyage ?"

Lo capitani sortiguèt las manetas de sa pòcha e tot cambièt.

- "Capitaine, vous avez gagné, on s'tait !"

- "Les hôtesses ne vous donneront plus à boire et nous vous retrouverons à Philadelphie. Outrages à passagers…"

Tot d’un còp lo silenci foguèt rei amb lo bronzinament de l’avion. La paur de la polícia aviá fach son efièch. La vida tornèt dins « la classa economica », mas los retirats èran mens brusents. Los dos parisencs se calèron sens dire un mot de mai e comencèron de roncar, boca duberta : lo oisquí fasiá son trabalh ! I aviá encara 5 oras davant de se pausar. Matilda, cansada, dormiguèt coma un enfant. Ieu causiguèri d’agachar un filme : Harry Potter a l’escòla de las mascas, en francés. M’agradèt fòrça. Puèi demorèri los uòlhs dubèrts somiant : benlèu qu’èri capborda d’ensajar de tornar veire Romieg aprèp 35 ans ! Mas de tot biais èra una escasença de las bonas per viatjar ambe ma pichòta Matilda. Veirem ben, lo deluvi me fasiá pas paur.

L’avion comencèt sa davalada per l’aterriment : e los fromatges de cabra de ma sòrre qu’aviái amagats dins un tuperware, es que los trobarián dins la valisa a la doana ?

Veire l'episòdi 8

sus 39