Explorar los documents (143 total)
Benichou, Julien. Compositeur
Vidal, Alain. Interprète
Huang, Edda. Interprète
Benichou, Daphné. Interprète
Zinner, Lucas. Interprète
François, Isabelle. Interprète
Alranq, Perrine. Interprète
Capron, Michel. Interprète
Duplan, Josette. Interprète
Preni l’envolopa, lo sagèl es american. Pausi la letra sus la taula del salon.
Per començar devi dubrir las fenèstras, los contravents, laissar dintrar l’aire del mes de junh dins l’ostau. Fague lo torn de l’ostal, sentís pas la rosa aprèp un annada de baradura.
Es miègjorn. Sortissi per anar crompar quicòm per manjar. Quand dintre dins l’espiçariá es la revolucion:
- Joana siás tornada ? Tot lo mond pensava que t’ères envolada per pas jamai tornar ! Mas que siás bèla ! Eleganta ! Ont as trapat aqueles jeans ? E aquel tee-shirt ? Tot lo mond a pantaissat : n’i a qu’an dich qu’ères maridada, d’autres qu’aviás decidit de viure en America amb aquela Matilda… De tot biais nos fa plaser de te veire e subretot tant polida. Segur que lo bonur es dintrat dins ta vida. E un jorn nos caldrà dire cal es la vertat. E la pichòta sabi pas cossí se sòna, de que n’as fach ? L’as venduda ? Tot lo mond ris.
- Arribarà lèu lèu. Siáu urosa tanben d’èstre tornada e de vos veire. Ai fam donc voldriái...
- Es que manjan coma nos autres de l’autre costat ?
- Pas totjorn. Donc de pan, de cambajon, d’ensalada...
Mon panièr plen m’en tòrni a l’ostau. Es pas un grand plaser de manjar soleta subretot quand òm i es pas pus acostumada. Lo telefòn sona:
- Allò ? Joana cossí vas ? E lo teulat es pas au mitan del jardin ?
- E tu Rémy de que fas ? Espèri que siás malurós tot solet dins ton polit ostal sens ta Joana !
- Es que siás malurosa sens ton Rémy?
- Sabi pas encara, veni d’arribar e m’en vau manjar un bocinet. Las gens son urós de me veire.
- Bon es l’ora de partir a l’universitat qu’ai de trabalh ! : set oras. Te sonarai lèu quand auràs manjat. Potons !
- Potons!
Dintre dins la cosina, res a pas cambiat. Temps de brancar l’electricitat, d’alucar lo frigò. Puèi manji, trapi una botelha de vin, bevi un còp. Es bon lo vin per ma testa e subretot mon còr per caçar lo « blues ». E ara, la letra ambe lo café. O sabiáí ben que m’escriuriá un jorn. Mas siáu pas segura qu’es lo bon moment.
Quaucun tusta a la pòrta. Es lo Renat l’amorós de mos vingt ans que m’a laissada per una autra. A un ramelet de ròsas rojas dins la man.
- Adiu ma bèla americana. M’an dich qu’ères tornada al vilatge. Cresiái de pas pus jamai te tornar veire.
Me dona las flors.
- Aquelas flors per te dire tot mon amor, a tu que demoraràs totjorn la flor de ma joinessa !
- Dintra Renat. Vòs de café ?
- Ambe plaser !
- Asseta te. M’en vau lo caufar.
- Es que t’an dich la novèla ?
Respòndi pas. Ara servissi lo café.
- Alara t’an pas res dich ?
Silenci.
- Ara sabes siáu ric. Ma tanta es mòrta e m’a tot daissat. Es coma per tu e ton oncle Vincent. Tròp d’argent per un òme solet. Alara s’aquò t’agradava, poiriam viure ensems. Ambe la Ròseta avèm pas agut d’enfant.
- Renat. L’an passat te l’ai déjà dich: tu e ieu fa 40 ans qu’es finit. Te sovenes pas de çò que m’as fach a 20 ans ? E ara en mai siái promésa. Lèu i aurà un maridatge al vilatge. Saràs convidat. E ara ai de causas de far e siáu cansada. Beu ton café e defòra !
Renat se lèva, e comença de plorar :
- T’ai aimat tota ma vida ! Quand la Ròseta èra malauta cada matin pregavi per la veire partir al cementèri. Per viure ambe tu ! Las femnas setz totas parièras : comprenetz res a l’amor. Es que te sovenes quand aviás pas un sòu e que t’ai prestat 1000 francs per enterrar ta maire ?
- Sortis de mon ostal ! Vòli pas pus parlar del passat e çò qu’es fach es fach ! Ai dubert la pòrta, getat las ròsas au mitan de la carrièra.
- Ton chin, lo pichòt Poubelle, es ieu que l’ai tugat. Adieu tanturla !
Eh bé ! polit retorn ! E ara la letra de Matilda:
Cara Joana,
Ai somiat de tu cada jorn dempuèi 9 meses : o sabiái ben qu’èri estada michanta de m’en anar sens dire aureveire. Aprèp tot l’amor que m’aviás bailat ! Ai besonh de tu. Dins dos mes lo pichòt arriba e vòli pas lo faire dins aquel pais. Ai paur ! E quand pensi a ma maire e a la grand de mon enfant es tu que vesi. Es que pòdi venir encò de tu per pichonar ? Fred mon òme vendrà me rejoiner dins dos mes. Pòt pas ara. Sonas me quand podràs. Me daissas pas soleta. T’aimi !
Ta filha Matilda
En Ps i a lo numerò: 410 587 90 87. De tot biais ai pas d’autra causida : me cal sonar !
Benichou, Julien. Compositeur
Vidal, Alain. Interprète
Huang, Edda. Interprète
Benichou, Daphné. Interprète
Zinner, Lucas. Interprète
François, Isabelle. Interprète
Evidentament tot a cambiat per ieu. Me siáu acostumada a ma vida de femna amb un òme e lo risolièr de l’amor sus ma tèsta. Aviái pas jamai pantaissat qu’una causa com’aquò arribariá un jorn dins ma vida de tanturla: faire la cosina, anar faire leis crompas soleta dins los supermarkets americans, començar a comprendre e a parlar un pauc aquela lenga. Remy me daissava sa veitura e menavi una veitura automatica sens bóstia de cambi.
M’a menat visitar los musèus de Baltimore lo BMA (Baltimore art museum) e lo Walters Museum. I aviá tant de pinturas francesas que me sentissiái a l’ostal. Urosament que Remy èra amb ieu que pecaire la pintura es pas jamai estada una causa importanta per ieu. Un còp a Paris èri anada al Louvre mas fasiá tant de temps. Donc ai descubert al BMA Matisse, Van gogh, Picasso e çò que m’a fòrça esmoguda Andy Warrhol. E al Musèu Walters ai aimat los paisatges del Monet, Manet, Sysley, l’art del Japon, de l’Egipte, de la Grècia...
Tot aquò me semblava un autre mond : pas simple d’imaginar de gens fasent de pinturas o d’esculturas tota la santa jornada. Quand on a pas apres a conóisser l’art enfant es pas simple de lo descubrir e de lo comprener a la fin de sa vida.
Sabi pas çò qu’auriá dich l’oncle Vincent de me veire vistalhar los musèus ambe son argent !
Çò que m’agradava mai èra d’anar me passejar sus la Baia del Cheasepeake ont son arribats los Pilgrims Fathers d’Anglatèrra a la debuta del sègle detz e sèt. E tanben los soldats de la guèrra de Secession prèp del Patamac. Rémy èra urós de me veire espantada per tant de meravilhas com’un enfant davant un novèl joguet.
- Un jorn anarem a Washington. En fàcia del Congrès i a de Musèus mai que bèls de tota mena. E descubriràs un pauc mai la pintura francésa e aquela de tota l’Euròpa. E las esculpturas de Malhòl que ven de ton pais Banyuls. E anarèm passar una fin de setmana a New York ont i a tanben de musèus e subretot aquel de l’Edat Mejana « Lo Cloister Museum ». Saràs pas contenta de veire qu’an raubat lo clastre de San Guilhem del desert e tant d’autres. Subretot aquel de San Michel de Cuxa dins las Pireneas orientalas. Tot de marme ròse. Mas l’an pas raubat l’an crompat donc i a de gens del pais que l’an vendut !
Fasiái la torista, l’amorosa e la femna a l’ostau. Un jorn me desrevelhèri. Me caliá tornar al vilatge :
- Allò! Joana Belcaire? Mossu Bardot lo notari !
- Bonjorn Mestre ! Quante plaser de vos ausir !
- Pas qu’un problèma…
- Es grèu?
- Non pas : i a agut ièr un gròs auratge e lo teulat de vòstre ostal es tombat al mitan de vòstre jardin. Vos faguètz pas de marit sang ai demandat al maçon de venir. E deman tot anirà plan !
- Mercè plan. A ben lèu; Deman tornarai al vilatge.
- Bon viatge!
Remy èra pas content mas ieu me fasiá plaser. Subretot que sabiái ara que l’òme qu’aimavi me seguiriá.
- Es pas tu que vas reparar ton teulat?
- Vòli veire çò qu’es arribat e seguir lo travalh, es mon ostal !
- Dins un mes ai acabat a l’universitat per de bon, la retirada es arribada. S’esperavas poiriam partir ensems.
Per lo primièr còp èrem pas d’accòrdi. Remy èra tot blanc, sa votz tremolava e sas mans tanben. Las lagremas èron pas luènh. E ieu voliái partir, dintrar al vilatge. Eri secassa : la tanturla èra tornada.
Quand comencèt de plorar m’arrestèri. Aviái ganhat ! Segur que dins un mes me vendriá rejónher.
- Pas qu’un mes e puèi vendràs.
- Mas es pas possible per ieu de tot laissar aicí, caldrà de temps. Vòli pas gardar aquest’ostal aprèp la retirada. Ai pas d’enfants e sabi pas de que vau faire dels mòbles e tot lo demai.
- T’en fagues pas tornarai ambe tu a la fin de l’estiu…
- Benlèu. Mas ieu te vòli pas quitar. Vòli viure ambe tu. Deves saupre que t’aimi. O sabiái dejà quand èrem joines mas ai agut paur : ères tant plena de ton pais. Era pas possible d’imaginar Joana vivent dins un autre pais tant luènh de son Occitània.
M’a pres dins sos braces e puèi es anat crompar un « crab cake » amb un còp de vin roje per me faire plaser. Eri devenguda una filhèta gastada.
Puèi avèm pres los bilhets e zòu : ieu partiriái deman e el dins un mes.
Quand nos quitèrem a l’aeropòrt me balhèt una pichòta caisseta. Dedins una baga amb una pèira blava: un safir... Eri promésa e el plorava de bonhur e de lagui de me daissar.
Un còp assetada dins l’avion comencèri de realizar tot çò qu’aviá cambiat dins ma vida dempuèi una annada. Lo sovenir de Matilda èra luènh mas pensavi sovent a ela, al plasèr qu’aviam agut de viure ensems, de faire lo viatge per l’America totas doas. M’auriái tant agradat se foguèsse venguda ambe ieu dins los musèus. Un estela limpaira dins ma vida ! Mas èri segura que l’aviái ajudada a faire son camin de femna. Mas qual èra l’òme qu’aviá causit : un gentleman o una racalha !
Paris, Montpelhièr, mon amiga Clara m’esperava a l’aeropòrt.
- Alara Madama l’americana de qué fa de tornar al vilatge ? Es que parlas la lenga aprèp una annada dins lo pais ?
- Comenci a me despatolhar e pòdi sortir soleta.
- E l’amor es enfin arribat dins ta vida? Aquel Rémy èra tant polit dins seis vingt ans ! Evidentament es un pauc tardièr d’èstre amorosa dins l’automne de sa vida ! Lo mai important es que ara existís e que siás urosa. Per aquò i a pas d’atge.
Quante plaser de la tornar veire, sèm amigas dempuèi l’escòla primaria. Es maridada, dos enfants e a trabalhat tota sa vida a la comuna, secretària. Ara es retirada e amb lo Jaume son marit qu’èra regent, fan de viatges organizats un pauc pertot dins lo mond et cade còp que tornan fan una serada ambe los filmes del darrièr pais descubert.
Auriái poscut faire aquò ambe Baltimore. Un autre còp! Mas quand Rémy sarà aicí farem una serada sus l’istòria del Maryland, aquò sarà fòrça interessant... e different.
Ara siáu davant ma pòrta. Dintre e sus la taula un molon de corrièr. Una letra endessus e recóneissi sul còp l’escritura e mon còr fa tifa tafa...
Alain Charrié (musician, professor de pifre), Albert Lopez e Jérôme Fuentes (president d'onor e president dels Amics del Polin), Dalfina Palacio (directritz de la Calandreta de Pesenàs), Elian Blancher (ancian director de la Calandreta de Pesenàs), Claude Alranq (actor, autor, meteire en scèna, artesan del reviscòl del teatre meridional d'expression francesa e occitana) foguèron interrogats segon la meteissa grasilha d'enquista :
- De qu'es lo PCI per vos ?
- Cossí l'avètz recebut ?
- Cossí o transmetètz ?
Aqueste enregistrament es un montatge realizat pels escolans a partir dels diferents collectatges. L'ensem dels collectatges se pòt consultar sus simpla demanda, sus plaça, al CIRDÒC.
Benichou, Julien. Compositeur
Vidal, Alain. Interprète
Huang, Edda. Interprète
Benichou, Daphné. Interprète
Zinner, Lucas. Interprète
Per vos dire onte ne siáu : me sòni Joana, siáu retirada e ambe una filha Matilda qu’es venguda me demandar d’adjuda siáu venguda me passejar a Baltimore. Aquí ai un amic de joinesssa Remy professor de lengas romanas a l’universitat. Mas aquela filha Matilda - la filha qu’aviái pas aguda dins ma vida solitaria -del temps qu’èri a l’universitat ambe lo Remy se n’es anada. A trapat un amorós sus l’internet.
Quant istòria!
Era pas possible per ieu de pensar que Matilda m'aviá abandonada. Segur qu’èri pas qu'una femna vièlha e que los joves an besonh de joinessa... Mas aviái l'impression d'aver tot donat per pas res. Comencère de plorar doçament. Remy sabiá pas de que faire per me consolar.
- T’a demandat d'adjuda. Çò qu'as fach es fòrça bon. Ara es devenguda adulta mercè a tu. Te fagues pas de marit sang, tornarà. Benlèu pas deman mas un jorn, aquò's segur. A l'ora d'ara a besonh de se sentir liura.
- Aviái pantaissat tant de causas : cresiái d'aver enfin una filha e de pas pus èstre soleta. E sabi pas se l'òme qu'a causit es una bona tria !
- Doblides pas que ara siáu aquí, vòli dire a costat de tu...
Aviá pausat una man sus mon espatla, mas èra pas lo moment. Faguèri dos passes e prenguèri mon saquet.
- Vòli anar me passejar.
- Coma vòs. E ont ?
- Sus lo pòrt. Per veire los bateus...
- Vòs tornar a Fellspoint ? O sabi qu'aimas los bateus mas tanben los pastissons del café Bonaparte !
E sèm partits. Avèm caminat, sèm anats bèure de tè, manjar un mufin. Pus ges de lagremas mas de tot biais la jòia èra pas de la partida.
Sèm anats caminar dins un pargue ont d’enfants jogavan. Vesiái Matilda d’en pertot, dins los arbres, dins las veituras. M’aviá pas daissat lo numerò de son barrutlaire. E ara de qu’anavi faire soleta?
Lo Rémy travalhava. Ieu parlavi pas la lenga.
Demorava pas qu’una causida: tornar a l’ostau. Mas enfin èri venguda aquí per veire Remy. Es que seriái venguda sens Matilda?
Aviái somiat d’annadas d’aquel viatge. Aviái pas lei sòus per venir. Puèi mercé a l’oncle Vincent n’aviái trapat. E ara qu’éri enfin aquí vòliái pas pus demorar.
E tot d’un còp la causa devenguèt clara : aviái paur de me retrobar sola dins un ostau amb un òme. Fasiá tant de temps benlèu 35 ans que degun aviá pas careçat ma pèl, que sabiái pas pus çò qu’èra un poton sus la boca sens anar mai luenh…
Las fuòlhas començavan de faire un tapís sus l’erba e l’umiditat amb lo ser qu’arribava montava de la tèrra. Ma tèsta virava, vesiái pas pus res. Tot d’un còp Remy prenguèt ma man e la sarrèt dins la sieuna. Fuguèt com’un eslhauç dins tot mon còs. Gausavi pas lo regardar mas un sorire espeliguèt sus mas pòtas com’una desliurança. Una pòrta s’èra duberta dins ma solituda. Avèm caminat coma dos pichòts dintran a l’ostal aprèp l’escòla. Quand sèm tornats i aviá totjorn res : Matilda aviá pas sonat.
- Te faguès pas de lagui, s’a un problèma sauprà ont te trapar.
- Pas simple d’èstre calma e rasonabla per una femna qu’a pas fach qu’aquò dins sa vida e que tot d’un còp es sortida de son camin…
- N’en traparàs un autre se vòs de camin…
- Me cal crompar un barrutlaire.
- Ges de problèma, deman. Aqueste ser te vòli faire conéisser un’especialitat de Baltimore : la coca de crancs : « crab cake ». Vòs manjar aquí o al restaurant?
- Benlèu aqui amb un veire de vin.
- Me'n vau crompar tot aquò, espèra me com’una pichòta filha. Sarà lèu fach !
Assetada davant la fenèstra de la cosina ai esperat. Los arbres dins aquel pais son tant grands. Bon per l’estiu ! La nuèch arribava. Puèi siái anada cercar mon bilhet d’avion. Lo retorn en França èra previst per lo 15 de decembre: dos mes aicí : de qu’anavi faire ?
Era important de descubrir la cosina. Ai trobat una ensalada, èra déjà presta. Un pauc de vinagre, d’òli e de sal dins un ensaladièr e tot anava pla…
Lo temps passava : fasiá pas luenh d’una ora que Remy èra partit. E s’aviá agut un accident ? benlèu qu’a l’ora d’ara èra a l’espital mitat mòrt ? Mancariá pas qu’aquò : me retrobar soleta dins aquest’ostal, dins aquel pais estranh ont conéissiái pas degun.
E Remy aviá prés ma man, l’aviá daissada e pas res de mai. Començavi de me rosegar las onglas coma quand éri filhòta. Es que l’aimavi ? E el, de que voliá ? Es ieu que l’aviái sonat per lo venir veire de l’autre costat de la mar.
- Joana, siáu aquí ! Es estat longuet per de que an degut preparar lo « crab cake ». N’i aviá pus ges. Es dissabte e tot lo mond n’en vòl !
- Ah bon !
- Eh bé, de que se passa ? As plorat ?
- Non pas ! Ai preparat l’ensalada e t’esperavi. Siáu urosa de te tornar veire.
- E ara per començar un bon còp de vin !
E aprèp tot s’es pla passat. Lo vin dins mas venas faguèt son camin. Lo "crab cake" èra mai que bon. Me cal trobar la recèpta : al vilatge seràn mai que contents de manjar aquò.
E lo lendeman matin èra dimenche e aprèp 35 ans de solituda dins mon lièch me desrevelhèri dins los braces d’un Remy plen de sorires. Una vida novèla començava benlèu...
Las cronicas "Ces chansons qui font l'histoire" de Bertrand Dicale, difusadas sus France Info son totas reünidas sus un portal e mesas a disposicion dels ensenhaires e del public grand.
Bertrand Dicale consacrèt una de sas cronicas a la cançon Gloire au 17e del cançonièr popular e engatjat Montéhus (Gaston Mardochée Brunswick (1872-1952)), escrita a la seguida de las mutinariás del regiment d'infantariá pendent la Revòlta dels vinhairons de 1907.
Accedir a l'emission en linha
Paulet, Geneviève
Albert, Fabienne
Ridder Serra, Carmen
Baccou, Patrice
Castaing, Delphine
Patrici Baccou, director d'APRENE e Carme Ridder Serra de la Societat Catalana de Pedagogia presentan los resultats de lor collaboracion a l'entorn de l'elaboracion del Quadre d'Ensenhament de las Lengas Vivas.
Delfina Castaing, professora d'occitan dins Gers, a l'origina del projècte Erasmus + GO TO THE FUTURE (Gaelic Occitan TOgether For language Users Trough United Roots and Experiences) explica cossí aqueste projècte recampant collègis de Gasconha, d'Escòcia e d'Irlanda a pogut èsser reconegut coma lo tresen projècte lo mièlhs notat per França.
Marqués, Vicent. Conférencier
Nogués, Gerard. Conférencier
Colomero, Roberto. Conférencier
Pendent aquela taula-redonda enregistrada lo 03/07/2016 a Castelnaudary dins l'encastre del Forum Euroregional Patrimòni e Creacion, Mirelha Braç (autora), Gerard Nogués (subdirector de la Fundació Institut Català de la Cuina i la Cultura Gastronòmica), Vicent Marqués (autor) e Roberto Colomero (President d’Espaci Occitan dels Aups - Valadas Occitanas) presentan las diferentas iniciativas ligadas al patrimòni culinari suls territòris catalans e occitans.
Claudi Alranq, actor, contaire, autor, meteire en scèna, artesan del reviscòl del teatre meridional d'expression francesa e occitana dempuèi 1968, foguèt tanben ensenhaire-cercaire especialista de l'etno-scenologia francesa e de l'istòria del teatre de las minoritats en lançant en particular la primièra licéncia professionala artistica en França (2000) : « ACTEURS-SUD » (interculturalité, transdisciplinarité, patrimoine culturel immatériel).
Collabora uèi a fòrça recèrcas e accions per la transmission del patrimòni cultural immaterial e a son actualizacion dins lo domèni de l'espectacle viu.
Conferéncia enregistrada a l'aire liure lo 03/07/2016 a l'escasença del Forum Euroregional Patrimòni & Creacion de Castèlnòu d'Arrí.
Blénet, Marius. Auteur
Peladan, Georges (1938-....). Personne interviewée
Mazoyer, Marineta. Personne interviewée
Ficat, Marion. Personne interviewée
En 2016, Catherine Bonafé es venguda a la Mediatèca del CIRDOC per consultar los archius del Teatre de la Carrièra.
L'ancian membre de la companhiá teatrala qu'es, acceptèt de balhar son testimoniatge sus l'istoric de la companhiá e sus los documents accesibles dins lo fons d'archius.