Explorar los documents (1158 total)
Cant reculhit dins la region de Tolosa.
Paraulas de la cançon :
Repic :
Ieu n'ai un òme qu'es pichon
Pòdi ben dire, pòdi ben dire
Ieu n'ai un òme qu'es pichon
Pòdi ben dire qu'es pichon !
Amb un palm de tela grisa
Ieu n'ai fait una camisa
E del resta un camison
Pòdi ben dire qu'es pichon !
Amb un clòsc d'avelana,
Ieu n'ai fait una cabana
E del resta un cabanon
Pòdi...
D'una agulha despuntada
Ieu n'i fait una agulhada
E del resta un agulhon
Pòdi...
De la pel d'una murgueta
Ieu n'i ai fait una capeta
E del resta un capeiron
Pòdi...
Chanson recueillie dans la région de Nice en dialecte Nissart.
Paroles de la chanson (transcription fidèle du texte de la pochette ; peut contenir des erreurs) :
| Calant de Vilafranca | Descendant de Villefranche |
| Per me crompar un capeu | Pour m'acheter un chapeau |
| Me sìeu trompat de pòrta | Je me suis trompé de porte |
| Dintreri au bordeu | Je suis rentré au bordel |
| Repic | Refrain |
| Tralala tralala | Tralala tralala |
| Li gandaulas que se marìdon | Les putes qui se marient |
| Tralala tralala | Tralala tralala |
| Li gandaulas son marìdas | Les putes sont mariées |
| Vai que l'amor ti passarà | L'amour te passera bien |
| Fai larireta, fai larireta | Chante, chante |
| Vai que l'amor ti passarà | Fai larireta, fai larira |
| La femna dau bordeu | La mère maquerelle |
| Diguèt "a que sies beu !" | dit "Ah que tu es beau !" |
| M'a fach calar li bralhas | Elle m'a fait descendre les pantalons |
| Per me chucar l'auceu | Pour me sucer l'oiseau |
| I avia una gandaula | Il y avait une pute |
| Amb de gros botelhs | Avec de gros mollets |
| Lo cuiou coma una tìna | Le cul comme une tine |
| L'i ai fotut lo pinseu | J'y ai mis le pinceau |
| N'i aviá una pichina | Il y avait une petite |
| Amb de belas tetinas | Avec de gros seins |
| L'i ai pesugat li possas | Je lui ai pincé les tétons |
| M'a pesugat l'auceu | Elle m'a pincé l'oiseau |
Lo carnaval es un ensem festiu de practicas e de rites populars que celèbran lo passatge d'una sason a una autra e lo reviscòl de la natura. Es tanben, e subretot, un periòde de contestacions e de remesa en question de l'òrdre establit dins la societat que lo practica. Dobrís una parentèsi dins la quala desbòrdaments, daissar-anar e transgressions son tolerats per las autoritats.
1/ La practica a l'ora d'ara
Darrièr lo tèrme « carnaval » se tròba tot un ensem de practicas vivas dins lo mond tot. Sas fòrmas evoluisson d'una region a l'autra, mas tanben d'una epòca a l'autra, en foncion de las tensions intèrnas e politicas que ne son lo contèxte. Si los traches generals son conservats, los principis de la fèsta son sovent represes e adaptats a las realitats localas, en passar alara al travèrs del prisme d'una cultura e d'una lenga. Los carnavals occitans, presentan de nombroses traches comuns als carnavals del Nòrd de França e del demai d'Euròpa. S'inscrivon dins lo cicle de las festivitats popularas entre Nadal e Quaresma en marcar simbolicament la fin de l'ivèrn. Lor data e lor durada vàrian segon las epòcas e las regions (Epifania, 2 de febrièr, 3 de febrièr, etc.). Precedisson generalament lo periòde de Quaresma, dins un jòc d'oposicion entre desbòrdaments e peniténcias, gras e magre, etc. Pendent carnaval, las inversions de totas menas (de sèxes, de classas, quitament d'espècia), lo pòrt de la masca e autres travestiments envasisson l'espaci public. Aquesta practica comunautària possedís pasmens de règlas, de commemoracions e de rites que li son pròpris. Al dintre del cortègi se retròban un grand nombre de personatges a l'entorn de la figura-clau de Carnaval, coma los òmes salvatges e los jutjaments de cocuts (assoadas, o asinadas). Pòrtan principalament e tradicionalament de noms occitans que remandan frequentament a lor foncion al dintre del cortègi. Carnaval el meteis es afiblat de diferents noms en foncion dels luòcs coma per exemple « Bourrache Ier roi des buveurs » (a Canet-d'Aude en 1955), « Sent Pançard » dins lo sud de la Gasconha, o encara « Caramentrant » en Provença. Lo temps de la fèsta s'acaba d'un biais invariable pel jutjament del Rei Carnaval, tengut collectivament e encara sovent escrit e interpretat en occitan, e son immolacion. Aqueles jutjaments constituisson un moment-clau de las fèstas, e una de las sorsas principalas d'inquietuds de las autoritats en plaça. D'efècte, servisson de tribuna per la populacion, que pòt aital exprimir son malcontentament. Carnaval es acusat de totes los mals patits, de los malurs traversats al cors de l'annada passada. Festejat, adorat fins ara pels participants, Carnaval ven alara lo boc-emissari sul qual se devèrsan totas las frustracions.
2/ Aprendissatge e transmission
Lo temps de carnaval, la fèsta, la licéncia, lo daissar-anar dins l'espaci public son tolerats, incluses las mascas e autres travestiments. Per aquestes atributs los Òmes explòran lor part animala. Òmes salvatges, palhassas, petaçons, orses, son aitant de costumes frequents dins los cortègis occitans. Las mascas de carnaval i apondon l'anonimat e accentuan l'aspècte grotesc. Temps de remesa en causa e d'inversion, carnaval consèrva encara sas originas paganas e sa foncion sociala al travèrs d'aquestas practicas divèrsas, qu'an perdut pasmens un pauc de lor dimension simbolica. Cançons e danças en occitan venon ritmar las festivitats de carnaval : « Dimars gras qu'a nau porcàs », « Adieu paure carnaval », « Carnaval es arribat », « Joan petit », o la dança dels bufadors. Aquestas presentan una cèrta recurréncia sul territòri occitan tot long del periòde de carnaval. Per exemple la cançon « Adieu paure Carnaval » acompanha lo rei de las festivitats per son darrièr viatge. Las danças propausadas son sovent satiricas, de còps que i a licenciosas, meton frequentament en scèna de parelhs, e principalament de jovents. Un grand nombre de danças se son aital desenvolopadas a l'entorn de las festivitats de carnaval, qualques còps especificas a una region, e s'apiejant sus de fòrmas pre-existentas o en creant de novèlas. Los jutjaments, fictius, adaptats de fèstas en fèstas, redigits tradicionalament en occitan en amont de lor interpretacion, constituisson una tribuna per la populacion que pòt aital exprimir son malcontentament. Pastoralas, jutjaments, e cortègis son interessants d'un punt de vista cultural e patrimonial per diferents aspèctes (evolucion de la lenga a diferentas epòcas, mesa en scèna de personatges tirats del folclòre e de mites locals...) que son aitant de testimoniatges d'especificitats de carnaval en Occitània. Repetits d'annada en annada, los tèxtes, particularament dins lo cas dels jutjaments, son adaptats al contèxte particular, politic e economic, de l'annada de lor redaccion. Los tèxtes de carnaval, notadament aqueles dels jutjaments, son conservats, represes e adaptats d'una annada sus l'autra segon lo contèxte politic e economic de l'annada. Constituisson doncas de vertadièras sorsas de coneissença.
3/ Istoric
Pauc de certesas existisson sus las originas realas de carnaval. De per sas caracteristicas (celebracion del passatge d'una sason a l'autra, las inversions, lo daissar-anar tolerat per las autoritats etc.) d'unes autors o comparan a las Saturnalas romanas, fèstas que se debanavan en decembre pendent las qualas los esclaus prenián la plaça de lors mèstres. D'un autre costat, l'istoriana Anne Lombard-Jourdan explòra la pista gallesa del dieu Kernunnos, en relevar notadament l'existéncia d'un mite ancian que met a l'onor la figura simbolica del cèrvi, que pèrd sas banas al mes de febrièr per las melhor renovelar en un ramatge mai polit. La quita etimologia del tèrme « carnaval » demòra uèi encara sorsa de questionament. Se'n pòt trobar de traças en França tre 1268, jos la fòrma de quarnivalle. Es pas qu'a las environas del sègle XVI, qu'aquesta expression, frucha de la tradicion orala, pren la fòrma que li coneissèm a l'ora d'ara. Sovent citada, sembla que la pista latina que fa de carnaval lo derivat de carnelevare (mot latin format de carne, « carn » e levare, « levar, traire », que significa literalament dintrar en quaresma) siá la frucha d'una construccion posteriora al sègle X, data admesa d'un biais comun per son aparicion. En fargar una etimologia en rapòrt amb Quaresma, la Glèisa enterinava aital son intencion de recuperar una ceremonia pagana, en la plaçar jos la dependéncia de Quaresma. Los desbòrdaments qu'acompanhan las festivitats de carnaval foguèron lèu una sorsa d'inquietud per las autoritats, tan religiosas coma civilas, que vesián en elas de riscas potencialas per lor autoritat. Temptèron d'o frenar fauta de poder suprimir una fèsta tan populara, e foguèron progressivament juntas per l'Estat que vegèt dins los cortègis e jutjaments de Carnaval, un vertadièr dangièr. Al virar de la Renaissença, aquestes prenon efectivament un torn mai politic e los incidents se multiplican (Sarlat, 1574, Romans, 1580), entrainant la reaccion de las autoritats. Aital al sègle XVI de decrets nombroses son edictats que limitan las libertats autres còps acordadas pendent aqueste periòde. Los sègles XVII e XVIII accentuan la part de revòlta contenguda dins lo lengatge carnavalesc que noirís en retorn una mesfisança totjorn mai granda dels poders politics. Ne serà aital al cors dels sègles seguents, sens, pasmens, jamai metre a bas completament las festivitats de carnaval. Aital, malgrat las atentas politicas, e malgrat la parentèsi de conflictes armats de 1914-1918 e de 1939-1945, carnaval retròba al l'endeman de la Segonda Guèrra mondiala, un segond buf, e constituís a l'ora d'ara encara un temps fòrt a la velha de la prima. Las annadas 60-70, reconcílian la fèsta e la politica e uèi encara, lo teatre occitan contemporanèu posa una part de son inspiracion dins las fòrmas tradicionalas de carnaval.
4/ Salvagarda
Lo carnaval es una practica plan viva, en Occitània coma dins lo demai del monde, qu'evoluís segon las epòcas e los luòcs de sa practica. Tòrna inventar de contunh sas fòrmas en s'apiejar sus un eiretatge que li es pròpri, e que s'adapta a la societat dins la quala se desenvolopa, tal un miralh desformant de la societat. Demòra un temps a part, una parentèsi de daissar-anar e de fèsta a la sortida de l'ivèrn. A l'ora d'ara d'unes carnavals, entre autres occitans, son inscrits a l'Inventari del Patrimòni cultural immaterial en França.
5/ Actors de la practica
Se carnaval demòra una fèsta populara es uèi sovent organizat e encadrat per d'associacions localas coma los comitats de las fèstas per exemple o tanben las escòlas. En domeni occitan lo movement de las escòlas Calandretas es tanben un actor màger dels carnavals occitans novèls. Enfin dins d'unas ciutats, coma a Limós, existís una entitat especifica en carga de l'organizacion del carnaval.
Paroles de la chanson (transcription fidèle du texte de la pochette ; peut contenir des erreurs) :
C'était en Janvier la noce à Aimée
Avec Désiré son jeun' fiancé
Au son du violon et de l'accordéon
Aimée Désiré se sont mariés
Mais la pauvre Aimée, la bouche de côté
Ne pouvait parler qu'en parlant du nez
Quant à Désiré le pauvre garçon
Il avait l'menton comme un potiron
La tata Emma avait mal au bras
Tonton Marius était pleinde puces
La demoiselle d'honneur avait mal au coeur
Et son cavalier avait mal aux pieds
Les petit' cousines en rob' de mousseline
Et les ptits cousins s'tenaient par la main
Et les vieux parents suivaient en boîtant
Et versaient des pleurs qui faisaient mal au coeur.
Benichou, Julien. Compositeur
Benichou, Daphné. Interprète
Zinner, Lucas. Interprète
Huang, Edda. Interprète
Alranq, Perrine. Interprète
Vidal, Alain. Interprète
Tèxte de l'episòdi 9 :
Aprèp l’autostrada dintrèrem en vila. Romieg èra urós de faire lo guida. Per començar lo quartièr de la mar ambe lo gigantesc aquarium.
Baltimòre, a la broa de la baia del Cheaseapeake, es un pauc lo rebat de Marselha en riba de la mar Mediterranèa : doas vilas que son estadas un còp èra dos grands pòrts.
Evidentament n’i una ambe sos gratacèls americans qu’es mai granda que l’autra ambe la Bòna Maire. En se passejant sus l’ancian pòrt de Baltimore Fellspoint, òm pensa al pòrt vièlh de Marselha ! Mas aquí ges de bolhabaissa : pas que de crancs : es l’animal totemic de la vila !
Faguèrem un pichòt torn dins lo centre ciutat ambe sas avengudas grandarassas e las sirènas de las veituras de polícia qu’arrestavan pas de cridar. E Romieg diguèt :
- "Ai besonh d’anar dins una espiçariá italiana se vos vòli faire un pauc de cosina gostosa. Aicí traparem tot çò que cal."
- "Mas es tròp tard ! Las botigas dèvon èstre tancadas, es 11 oras del ser !"
- "Sès pas pus en França, pichòta, aicí pòs trapar tot çò que vòs quand vòs !"
- "The new world !"
Parquèrem la veitura e dintrèrem dins « la siciliana ».
Matilda èra espaventada de veire tot çò que i aviá sus las estaudèlas de la botiga : olivas, tomatas, òli d’oliva, pasta, parmigiano, coma dins un vilatge de Tòscana.
Tot d’un còp Romieg cridèt :
- "Mèfi, tot lo mond dins lo fond de la botiga. »
Un bruch de fusilhada dins la carrièra ont i aviá pus ges de veituras. Ausiguèrem de crits, una bala trauquèt la veirina, veguèrem dos òmes que corrissián. Dins la botiga pas un mot. Puèi lo silenci defòra e per acabar la sirèna de las veituras de polícia.
Matilda plorava :
- "Mas de qué se passa ? Es lo primièr còp dins ma vida qu’ai tan paur. Es un marrit sòmi : vòli tornar a Montpelhièr. Joana partissèm ! Me plai pas aquel new world !"
Semblava un enfant, e ieu aviái enveja de rire a m’espetar las còstas : èra melhor qu’al cinèma ! Romieg èra seriós e pas tròp content d’aquela aventura. Sa votz èra aquela d’un professor :- "Baltimore es una vila ont los fusilhs son reis : 300 personas son tuadas cada annada per bala. Te fagues pas de marrit sang pichòta, anam anar dins Catonsville, es una vila calma. Fa trenta cinq ans que vivi dins aquel país e es lo primièr còp que me tròbi au mitan d’un tal embolh !"
- "Nos cal ara acabar las crompas ! Matilda, al vilatge quand contarem aquò, degun nos creiràn pas !"- "M’agradariá de tastar una pizza americana !"
Éra un pauc coma un bizutatge ! Quina chança !
Arribèrem a Catonsville. Èra la mièja nèit passada.
Un polit ostal amb un estanci, au mitan d’un jardin, tot en bòsc :
- "Es ancian, es estat bastit en 1920."
Dintrèrem dins l’ostal :
- "Anatz pausar las maletas. En naut de l’escalièr a drecha Matilda e de l’autre costat Joana ! Començi de preparar lo dinar."
- "Pòdi prendre una docha".
- "De segur pichota! tant que vòs !"
Montèri dins la cambra. Èra pichòta, mas polida : un lièch, una taula, un armari. Me sentissiái timida e un pauc nècia. Ensagèri de me faire polideta, pecaire, qu’a mon atge es pas simple.
Lo Romieg èra dins la cosina : una cosina americana moderna qu’aviá res de veire amb la mieuna dal vilatge.
Sabiái pas de que faire per l’ajudar.
- "Soi urosa d’èstre aquí. Mercé de nos reçaupre."
- "Es un plaser per ieu. Dempuèi la mòrt de Lisa me sentissi solet com’un vièlh. Urosament que i a l’universitat e los collègas."
- "Es que tornaràs quand seràs retirat ?"
- "Per de qué faire ? Coneissi pus degun al país e cresi que cambiar de biais de viure deu èstre difficil a mon atge !"
- "Mas benlèu que podriás venir mai sovent : i a totjorn l’ostal de ta maire ?"
- "Es ma sòrre que l’a pres per se retirar."
- "Ara ai dos ostals. Ai fach un bèl eretatge !"
- "Un eretatge ? Coma ? Te trufas de ieu ?! Ta familha aviá pas un sòu !"
- "Mon oncle Vincenç m’a tot laissat. Es per aquò que soi aquí : ai d’argent !"
- "E aquela Matilda, onte l’as trapada ? Joana as agut una filha sens res dire a degun ? Me faràs totjorn rire !"
- "Se te lo contèsse cossí s’es passat, me creiriás pas !"
- "Ensaja, veirem ben !"
- "Lo jorn de la mòrt de l’oncle Vincenç, quauqu’un sonèt a ma pòrta e pas mai…èra la Matilda ! Dempuèi es demorada ambe ieu e soi urosa. Ai pas poscut resistir a son sorire e al plaser d’aver enfin una filha, mon vièlh pantais…"
- "Li caldrà trapar un trabalh…"
- "Non… una escòla de dietetica…pagarai per ela !"
- "Ai talent ! Es que podèm manjar ? "
- "T’en fagues pas ma filha, per començar anam beure un pauc de vin d’Erau, un Faugèra ! E deman vendretz ambe ieu a l’universitat al cors de lenga romana…"
- "Faretz coma voldretz, mas ieu deman, vòli demorar soleta a l’ostal per dormir e descobrir Catonsville."
- "Quina idèa ! Coma vòs ! Sès granda e sabes çò que fas ! Mas m’agrada pas tròp de te daissarsoleta, emai se Catonsville es pas Baltimòre !"
- "Òsca ! Santat !"
Benichou, Julien. Compositeur
Alranq, Perrine. Interprète
Vidal, Alain. Interprète
Benichou, Daphné. Interprète
Huang, Edda. Interprète
Zinner, Lucas. Interprète
Tèxte de l'episòdi 8 :
Èrem dintrats dins l’aeropòrt de Filadelfia. Nos caliá esperar las maletas. Esperàvem dins una granda sala los embagatges que devián arribar sus un tapís rotlant. Una votz cridava dins un nautparlaire :
« Ladies and gentlemen welcome to the United States. The FDA, Food and Drugs Administration prohibits the importation of fresh food into the country. Our dogs are here to smell your luggage »
Mancava pas qu’aquò ! Dos chins anavan d’un saquet a l’autre e n’i aviá un que començava de jaupar davant lo saquet d’una familha : una femna dins un unifòrm corriguèt e dubriguèt lo sac : pecaire las gens avián gardat un sandwich Sncf ! Foguèt lèu escampat dins una bordilhèra. La familha, lo paire, la maire e los dos pichòts amb un accent de Marselha, se sarravan los uns contra los autres, vergonhòs e espaurugats, benlèu qu’avián paur d’èstre embarrats a Guantanamo !
Vegèri arribar ma maleta roja seguida d’aquela de Matilda. Caduna prenguèt la sieuna e los chins sentiguèron pas res e aprèp aver fach lo torn de la maleta, se n'anèron : of !
Ara la doana e tot lo tremblament : prenguèron de fotografias de las mans, los uòlhs, puèi nos calguèt emplenar de papièrs ambe l’adreiça de Romieg, lo telefòn etc… Urosament Matilda compreniá tot çò que demadavan sus los papièrs.
- "Do you have something to declare ? No fresh food in your luggage ?"
E los fromages de cabra ? Tot anava plan : avián escapat al nas del chin !
Nos caliá anar pòrta 19 B per prene l’avion per Baltimòre. Corredors sens fin, escaladors e puèi pas que de gens que parlavan pas francès ! Èra la musica d’un autre mond !
Defòra èra la nèit, e lo viatge èra cortet : 45 minutes, monta/davala.
« Ladies and gentlemen, please fasten your seat belts. We are leaving Philadelphia for Baltimore BWI»
L’avion èra pichòt, semblava un bus e lo cafè èra d’aigueta. Los viatjaires avián pas qu’un cartable. Benlèu qu’èran d’òmes e de femnas que travalhavan a Filadelfia e que dintravan lo ser a Baltimòre, coma los que trabalhan a Montpelhièr e que tornan lo ser al vilatge.
- "Comenci de n’aver mon sadol. Soi cansada. Aicí es 8 oras. Deu èstre 2 oras del matin al vilatge. Avèm barrat l’ostal a 6 oras del matin es a dire a mièja nèit aquí !"
- "Te’n fagues pas. Romieg nos esperarà ambe un bon sopar !"
- "M’an dich que dins aquel país las gens bevián pas de vin. Aquò’s verai ?"
- "Sabi pas, mas lo Romieg, li a totjorn agradat de beure un còp. E quand es vengut per enterrar sa maire lo darrièr còp que l’ai vist fa dètz ans, a pas begut que d’aiga ! Lo te pòdi afortir !"
- "Çò que m’estona es que dins aquel país i a mai de pèl negra que de pèl blanca."
- "Ai legit dins Wikipèdia a l’internet que Baltimòre, dins la guerra de sessession, èra una vila sudista e que ara i a mai de 70 dau cent de negres." - "Mas es una vila democrata e pas republicana coma lo Sud."
- "E ben tan melhor ! Es coma lo miegjorn de la França d’un còp èra !"
- "Cala-te : es totjorn a esquèrra !"
- "Veirem ben !"
- "Ladies and gentlemen welcome to Baltimore, Maryland. Please stay in your seats untill fastenseat belt ligths are off. United Airlines hopes you had a pleasant flight and looks forward flying whith you again soon".
Encara de corredors, d’escalièrs mecanics, la sala ambe lo tapís rotlant per tornar prene las maletas, ambe los fromatges de cabra de las cevenas... Una darrièra pòrta, un escalièr e en aut un òme los pels blancs, la pèl bruna de son paire vengut de Barcelona a la retirada en 1936, un pauc timide, mas un sorire generós e plen de doçor. Tot d’un còp la paur me prenguèt, podiái pas pus alenar, èra tant agradiu e ieu me sentissiái tan vièlha e laida a 60 ans coma a 20 ans…Lo temps fai pas res a l’afaire !
Davalèt l’escalièr :
- Ta maleta es tròp pesuga Joana ? Lo viatge es un pauc long benlèu quand òm es pas acostumat. Sès pas malauta au mens? La gripa H1N1 es pas venguda ambe tu fins a Baltimore ?"
Puèi me prenguèt dins sos braces e me sarrèt fòrt e ma paur se n’anèt :
- "As agut una bona idèa de venir. Ont es ta filhòla ?"
- "Aquí !"
Li faguèt un poton. Èrem totes tres au mitan de l'esperal de l’aeropòrt e èri tan urosa. Sabiái pas res de l’avenidor mas lo present m’agradava e aquò bastava per uèi.
- "Ma veitura es davant. Abans de dintrar a Catonsvilla, farem una virada dins la ciutat. De tot biais es lo camin.
-"Viva Baltimòre !"
La veitura èra una Prius Toyota plan polida e partiguèrem. Èri dins un autre mond per lo melhor e per lo pièger e mon còr fasiá tifa tafa de bonur !
Benichou, Julien. Compositeur
Alranq, Perrine. Interprète
Vidal, Alain. Interprète
Hébrard, Jean. Interprète
Benichou, Daphné. Interprète
Hommeau, Jean-François. Interprète
Vidal, Alain. Interprète
Huang, Edda. Interprète
Zinner, Lucas. Interprète
Tèxte de l'episòdi 7 :
E ara èrem dins l’avion. Dejós i aviá los camps, los vilatges e mai las vilas, e a l’entorn de la maquina d'Air Bus Industrie A319, las nívols blancas que s’estiravan coma de tablèus del Miquèl Àngel : èra lo primièr còp qu’èri dins lo cèl ! Mon còr fasiá tifa tafa ! Matilda semblava èstre ambe los àngels e, del fenestron, regardava la tèrra s’aluenhar. Quante plaser d’èstre amb’aquela pichòta, benlèu qu’èra pas qu’un sòmi ! Tot lo bonur de la vida m’èra tombat sus l’esquina e aviái res demandat : aviái l’amor d’una filha polideta e soleta e l’argent del tonton mòrt. Lo malastre dels autres fasiá mon bonur !
Dins l’avion i aviá un molon de retirats : èran totes ensems, en rengadas a l’intrada de la classa « economica ». Parlavan mai que fòrt e fasián de bruch : risián, cantavan « c’est un fameux trois mats fin comme un oiseau, hisse et ho Santiago » !
Èra un viatge organizat : l’auton en Florida, Miami Beach en riba de mar.
Nòstres sètis èran sus lo costat drech au mitan aprèp las alas. Dos sètis darrièr i aviá un coble : lo tipe grandaràs e magre com’un estocafich, 45 ans, los pels blonds tintats, la boca fina que semblava anar d’una aurelha a l’autra. La femna, granda tanben, los pels roge, grasseta e risolièra. Sus lo sèti de l’autre costat de l'alèa, èra assetat un òme de trenta ans mal vestit, los pels crassós, lo menton pelut, la boca amara. Parlavan totes tres amb un accent fòrça ponchut. Lors voses èran d’un autre mond : me semblava d’ausir un filme policièr. Dins ma tèsta virava la comptina de l’escòla de mon vilatge : « parisien, tête de chien, parigot, tête de veau » !
Las ostèssas nos portèron lo dinnar e per començar, l’aperitiu. Per festejar aquel grand jorn de partença beguèrem de champanhe. Puèi manjèrem, èra pas michant per « una classa economica ». Los parisencs, eles, s’arrestavan pas de sonar l’ostessa per demandar de oisquí. Aprèp lo cafè commencèri de dormir, un pichòt penequet seriá benvengut qu'èrem levadas dempuèi lo matin d’ora. Los retirats contunhavan de parlar e de rire.
Subte lo tipe crassós commencèt de cridar :
- "Eh les vieux fermez-là, moi je suis de Bécon les Bruyères et j’ai la haine. Tas de vieux clous !"
Un grand silenci tombèt e tot lo mond se virèt per veire qual cridava :
- "J'veux m'saoûler – à boire l’hôtesse ! - tournez-vous les vieux, j'veux pus voir vos faces de clowns sinon j'réponds pus de rien."
Lo grand blondàs commencèt de s’espetar de rire en cridant :
- "Va-z-y Bécon les Bruyères, fais leur voir qui tu es !"
L’autre se quilhèt e contunhèt :
- "Vous avez peur vieux bouts ? Nous on est jeune ! On fait l’amour et vous vous n’avez plus qu’à faire le mort ! A boire ! et plus vite que ça !"
- "Wisky à gogo sur l’Atlantique ! à nos femelles qui nous attendent à Philadelphie !"
Las gens (los vièlhs e los autres) s’escondèron dins los sètis. La paura ostèssa sabiá pas pus de qué faire, e quand la paura femna passèt dins l'alèa, lo tipe li bailèt un grand carpan sus lo cuól !
- "Olé ! l’Amérique est à nous !"
Quand quicòm com’aquò arriba en bas sus la tèrra, es pas agradiu mas enfin se pòt totjorn dire qu’òm pòt arrestar la maquina, dubrir la pòrta e sortir. Mas tot en aut dins lo cèl en dessús de la mar, de qué faire ?
Matilda me prenguèt la man :
- "Joana, son capbords e son bandats ! As pas paur ?"
Ara los dos tipes dansavan en cantant e en cridant :
- "R'gardez les vieux, nous on danse et on chante ! Eh ! La femme ! Viens avec nous !"
Mas la femna rossèla se volguèt pas levar per dançar.
- "A boire ! A boire !"
Mas las ostèssas venián pas pus. E d’un còp arribèt lo capitani de l’avion amb son vestit blau e daurat e son capèl. Èra pas solet : de l’autre costat i aviá un autre òme, un stewart.
- "Asseyez vous Messieurs. Nous ne sommes pas dans un dancing et nous vous prions de rester tranquilles."
- "Eh capitaine ! On a payé ! On fait c'qu’on veut non ?"
- "Si vous voulez repartir à Paris par le prochain avion, libre à vous…"
- "Eh ! Tu vas pas nous faire peur avec ton uniforme ?!"
- "Vous voulez être attachés à votre fauteuil pour la fin du voyage ?"
Lo capitani sortiguèt las manetas de sa pòcha e tot cambièt.
- "Capitaine, vous avez gagné, on s'tait !"
- "Les hôtesses ne vous donneront plus à boire et nous vous retrouverons à Philadelphie. Outrages à passagers…"
Tot d’un còp lo silenci foguèt rei amb lo bronzinament de l’avion. La paur de la polícia aviá fach son efièch. La vida tornèt dins « la classa economica », mas los retirats èran mens brusents. Los dos parisencs se calèron sens dire un mot de mai e comencèron de roncar, boca duberta : lo oisquí fasiá son trabalh ! I aviá encara 5 oras davant de se pausar. Matilda, cansada, dormiguèt coma un enfant. Ieu causiguèri d’agachar un filme : Harry Potter a l’escòla de las mascas, en francés. M’agradèt fòrça. Puèi demorèri los uòlhs dubèrts somiant : benlèu qu’èri capborda d’ensajar de tornar veire Romieg aprèp 35 ans ! Mas de tot biais èra una escasença de las bonas per viatjar ambe ma pichòta Matilda. Veirem ben, lo deluvi me fasiá pas paur.
L’avion comencèt sa davalada per l’aterriment : e los fromatges de cabra de ma sòrre qu’aviái amagats dins un tuperware, es que los trobarián dins la valisa a la doana ?
Benichou, Julien. Compositeur
Alranq, Perrine. Interprète
Vidal, Alain. Interprète
Hébrard, Jean. Interprète
Huang, Edda. Interprète
Zinner, Lucas. Interprète
Benichou, Daphné. Interprète
Tèxte de l'episòdi 6 :
L'endeman èra lo jorn de l’auton. Las vendémias èran acabadas. Anèri encò del notari. Li diguèri que voliái vendre las vinhas qu’èran pas afermadas quand tornariái. Se quaucun cercava …. Me diguèt :
« Ambe la crisi las solas tèrras que se vendan son aquelas ont se pòt bastir d’ostals per los retirats e los toristas. Mas òm sap pas jamai : un ric american per faire un vin especial… »
Per lo moment l’argent de l’oncle bastariá per faire la fèsta ambe Matilda : n’i aviá pron. Voliái pas lo dire a degun, mas sus lo papièr, degun l’ausirà pas : 500.000€ !
De tot biais me caliá escriure un mail a Romieg a Baltimore avant de cercar a crompar las bilhetas d’avion. Urosament Matilda – qu’èra fòrça urosa de partir ambe ieu - parlava l’Anglés e foguèt un’ajuda de las grandas : Romieg èra professor a UMBC-University of Maryland Baltimore County Campus. Son ostal èra dins Catonsville dins lo comtat pas dins la ciutat de Baltimore. Enfin trapèrem son numèro de telefòn.
Èri vergonhosa, mas lo me caliá sonar : i aviá pas d’autra causida per partir. L’aviái pas vist dempuèi 10 ans. Lo darrièr còp èra vengut per l’enterrament de sa maire (encara, aquò finira pas jamai ! mas aqueste còp èra dins lo cementari, l'enterrament, pas dins lo Vire los pes dins l’aiga ambe l’urna !) E l’ora per sonar? Cossí saupre quand travalhava ? ambe lo desfasament orari èra pas simple : sièis oras de mens.
- "Pensi que lo melhor es de lo sonar de matin : ai vist sus la mapa que l’universitat es pròcha de son ostal qu’es sus Hill View numerò 875."
- "Es dins lo campèstre ?"
- "Non mas deu èstre un ostal ambe un jardin coma ne pòdes veire a la TV."
- "Nos caldrà logar una veitura, autrament serem embarradas luènh de la ciutat ! Vòli veire de mond !"
- "Donc sonarem a doas oras aprèp dinnar : serà uèch oras del matin per el."
Abans de nos anar jaire avèm fach una virada sus los sits de « vols économiques ».
Per Baltimòre èra pas simple e fòrça long : Montpelhièr/Paris, puèi Paris/Filadelfia e, per acabar, Filadelfia/ Baltimòre. E mai se costava 1700 €, èra lo mens car.
Aviam la nèit per soscar.
Èra lo primier còp de ma vida dempuèi qu’aviái quitat l’ostal de la maire que podiái dire « bona nèit » a quaucun dins mon ostal e qu’aviái de projèctes de vida vidanta amb aquela persona. Benlèu que Matilda, polida coma èra, trapariá lèu lèu un òme e que me daissariá tombar coma un vièlh crostet : mas uèi èra la vida « d’ici et maintenant » comme ils disent les intellos, que m’apassionava.
L'endeman matin avèm parlat dels papièrs : los passapòrts. Avèm sonat la prefectura : per ieu tot anava plan. Matilda, ela, aviá un passapòrt biometric tot nòu : èri fòrça suspresa qu’aquela pichòta aguèsse aquò.
- "Lo jorn de ma majoritat ai volgut èstre liura de me laissar l’escasença de partir lo jorn onte seriá possible e de laissar aquel vièlh mond."
- "Mas sabes Matilda qu’es pas qu’un viatge de 3 meses qu’anam faire. Puèi tornarem."
- "Veirem ben : pensi que tot es possible a mon atge ! Ai tota la vida davant ieu e la vòli engolir."
Bon : aviái pas res a dire.
Doas oras arribèron :
- "Allo. Romieg. Es Joana. Joana Belcaire !"
- "Ah ! la Jeanne , ça fait plaisir d’ausir ta votz e subretot ton accent. E la lenga occitana, qu’aicí es pas simple de trapar quaucun per la parlar. Quel bon vent ?.."
- "Romieg : je voudrais venir te voir à Baltimore. Je suis retraitée et j’ai envie de voyager. Et j’aimerais beaucoup te revoir. Sès un amic per ieu dempuèi totjorn."
- "Joana me fariá plaser tanben. Mas ieu trabalhi e seràs soleta a l’ostal. Te languiràs tota la jornada e en mai parlas pas la lenga d’aquí."
- "Romieg : soi pas soleta !"
- "Coma ? As un òme ? Enfin ?! E ieu que cresiái..."
- "Non : ma filhòla es venguda viure ambe ieu !"
- "Quina filhòla ? La coneissi pas !"
- "Es la filha d’una amiga del collègi, Luciana. Sa maire es mòrta e ara es venguda viure ambe ieu."
- "E trabalha pas ?"
- "Voldriá aprene la dietetica. Commençarà l’an que ven."
- "Bon ! Strange ! Aquò me fa plaser. Vos espèri : pren las bilhetas e vos vendrai quèrre a l’aeropòrt BWI Baltimore. Espèri los oraris. Te fau un poton : a benlèu." - "Te fau un poton tanben e te sonarai lèu lèu !"
Matilda dansava sus la terrassa, tant urosa ! Puèi me venguèt faire un poton. E valsèrem totas doas en cantant « la mazurka sota lei pins ».
- "Cossí coneisses aquela canson ?"
- "Una regenta nos aprenguèt quauques mots d’occitan e de cansons tanben !"
Un ora aprèp aviam pres las bilhetas electronicas : lo primièr d’octòbre seriam a Cattonsville Maryland.
L'ensemble dels mots e expressions occitans dels lòtos constituís un repertòri en perpetuala creacion, a variacion geografica e istorica. La crida dels numèros es sovent acompanhada d'epitèts en occitan qu'animan las fasas de jòc. La significacion d'aquelas expressions es ligada a la simbolica del numèro, a la sonoritat de son enonciat, o a son grafisme.
Del carnaval fèsta populara al carnaval-espectacle oficial : transformacions de la fèsta besierenca dins las annadas 1880-1900
Detalh de las fotografias :
Identificant dels documents originals : CIRDÒC - Iconotèca : IC-PA/2-1.34_Bez
Liste des fotografias :
1 - carri de la bicicleta
2 - « carri de l’espeçariá »
3 - carreta florida
4 - Sa Majestat Carnaval
5 - carri florit
6 - mancanta
7 - scèna militara
8 - cavalcada militara
9 - « carri de l’industria agricòla »
10 - « carri dels mirlitons »
11 - societat musicala
12 - societat musicala : la Corala besierenca
13 - scèna militara
14 - carri florit
15 - societat musicala : fanfara e « lo pofre de Bojan » 16 - scèna militara
17 - eoliana « Caritat »
18 - carri
19 - societat musicala
20 - scèna militara « Onor e Patria »
21 - Bacchus sens numèro - societat musicala