Explorar los documents (362 total)

vignette-ratapinhata.jpg
La Ratapinhata
Assas-Silveri, David
Ce court film didactique revient sur les origines de la Ratapinhata, figure emblématique de Nice depuis 1875. Comme les fêtes carnavalesques dont elle est issue, elle est une représentation de l'inversion, de la transgression, mais aussi d'une résistance, celle de la culture et de la langue nissarde.

Documentaire réalisé par David Assas-Silveri et produit par Cultura Viva Televisioun, avec le commentaire de Patrice Arnaudo.
image_octele.jpg
Lo CIRDÒC
Òctele

Avec l'Agenda de la FaBrica, ÒCTele et le CIRDÒC vous proposent en images, un avant-goût des rendez-vous culturels de tout le territoire occitan.

À voir aussi sur ÒCtele

Découvrir tout le détail de l'actualité présentée grâce à la FaBrica : 

Rendez-vous :
1/ 26ème Forum des langues du monde
2/ Cine-club Òc : "Des couacs et des poètes : une histoire de fanfare... mais pas que !" (réal. Jacob Redman) 
3 /Daniel Charavaroche au festival Coquelicontes
4 / "Repas belge !" par la Calandreta de Lys
5 / Eth Escanacrabas qu'an 40 ans 
6 / Concert : Lo Bal del Lop
7 /  Longskateurs au festival Balaviris
8 / Projection : "La Canço de Santa Fides : journal de création"


Sorties musicales : 
1/ Album EBTè

Sorties littéraires :
1/ Contes a rebors
2/ Chastinhas jos las cendres
3/ Max e Maurici 


Audiovisuel :
Présentation des coproductions à venir : Escrivans, Contes
vignette_21045.jpg
Le bon soir des moundis : injúrias e invectivas dins lo divertiment popular occitan tolosenc del sègle XVIII
Escarpit, David

Le Bon soir des moundis es un tèxte de poesia borlesca en occitan, pro enigmatic, construch en vèrs irregular coma un inventari de las insultas e vòt de malastre. Es datat del mitan del sègle XVIII, estampat en fulhet e conegut per un sol exemplar conservat a la Bibliothèque universitaire de l’Arsenal (Tolosa-1).
Aquel tipe de document a difusion populara es pro rar dins las colleccions publicas. Aparten pasmens a un còrpus abondós de tèxtes borlesques e carnavalesques que compausan una granda part de la literatura occitana de l’epòca modèrna (sègle XVI-fin sègle XVIII) dont Tolosa es un dels principals fogals a l'entorn del fòrça famós poèta Pèire Godolin (1580-1649).
Pauc conegut, descrich per le sabent Jean-Baptiste Noulet dins son Essai sur l’histoire littéraire des patois du midi de la France au XVIIIe siècle (Paris : J. Techener, 1859, p.172) coma contenent un « tissu d’ordures et d’injures dégoûtantes, en usage, ce semble, parmi le bas peuple, à la fin du XVIIIe siècle » (teissut d'orduras e d'injúria desgostanta, en usatge, çò sembla, demest lo bas poble, a la fin del sègle XVIII) lo percebrem uèi al contrari coma un testimoniatge preciós de la lenga populara dels Tolosencs, de lors divertiments e de lor umor dins una cultura collectiva fòrtament emprenhada de carnavalesc.
Lo fulhet conten al revèrs un autre tèxte en francés titolat « Pour les femmes » (Per las femnas) (e non “Contra” coma o pretend Noulet) qu'es un argumentari de defensa de las femnas, argüissent lor natura egala veire superiora a l’òme.

Consultar lo document

Consultar lo document sur Occitanica

Descripcion del document

Le bon soir des moundis. Tust, Tust, quié-là ? [Toulouse] : [s.n.], [17..]

Aquel fulhet que conten dos tèxtes estampats al rècto e al versò es conegut per un sol exemplar religat amb d’autras brocaduras en occitan dins un recuèlh eissit de la colleccion de l’erudit e bibliofila occitanista Frix Taillade (1819-1901) que sa bibliotèca es estada aquesida en 1906 per la bibliotèca de l’Universitat de Tolosa. Es uèi conservat dins lo fons ancian de l’Universitat de Tolosa (Bibliotèque universitaire de l’Arsenal - SCD Toulouse-1 ; quòta : Resp 35341-3/26).
Aquel document occitan tolosenc es imprimit sus un fulhet rècto-verso de format mejan (390 × 185 mm) que se pòt aparentar a de produccion populara de còlportatge que propausava a la venda ambulanta d'obratges estampats a feble prètz. Aquela practica a grandament obrada a la bona difusion de nombrosas òbras entre l'Edat Mejan e lo sègle XX. Las òbras de Pèire Godolin, Jasmin, Mesté Verdié e d'unes almanacs felibrencs son per exemple estada largament difusats mercés al còlportatge.
Sens data ni nom d’autor o d’estampaire, es estat datat posterior a las annadas 1720-1730 del fach de la mencion del « pape de Hollande » (Papa de Olanda). Es possible de veire dins aquel tèrme una allusion al esquisma provocat a las Províncias-Unidas (actuals Païses-Basses) per lo prelat catolic Dominique-Marie Varlet (1678-1742), avesque in partibus de Babilònia, excomunicat en 1725 per aver administrat de sagraments a las Províncias-Unidas mentre qu'èra estat relevat de sas foncions, e en oposicion als òrdres del papa. Refusant de se sometre al Sans Ses, Varlet fonda alara una glèisa catolica esquismatica a Utrecht, que serà apuèi coneguda jos lo nom de Église vieille-catholique (Glèisa vièlha-catolica) o Union d’Utrecht.

Contengut

Lo rectò conten « Le bon soir des moundis », seguit del jos-títol « Tust, Tust, quié-là ? ». Lo verso content un autre tèxte, en francés aquel es titolat « Pour les femmes » (Per las femnas).

Le bon soir des moundis se compausa de doas partidas. La primièra es una lista d’injúrias popularas en occitan. Mantunas mancan pas de vèrbia, d'unas relèvan quasi de l’absurde : Capèl de ressegaire, que le mèstre non val gaire, Visatge de pautrada, fisionomia mancada, Frut d’espital, enfant de còr de Marselha, Visatge de cuèr bolhit, visatge de trenta-sièis faiçons ...

La segonda es titolada « Passen as souhaits » e enumèra de vòts absurdes e borlesques. Tornamai, los vòts en question sofrisson pas de la comparason amb las insultas que los precedisson, al nivèl de la riquesa imaginativa, folastre e fantasista : Te soèti las perpelhas coma una bòta de rafes, Te soèti las dents e la machoara rengadas coma las nòtas de musica. Nos saram de còps de l'ambient d'un tablèu de Jérôme Bosch : Te soèti que tas costèlas serviscan de cabana al diable per se metre a l’abric del solelh, Te soèti que quand te mocas, te mocas la cervèla, Te soèti que Lucifèr te trigosse per de vinhas podadas de frèsc, juscas que siás en brotons. La calcavièlha es pas luènh darrièr lo bofon e l’òbra s'enriquís d’una dimension quasi inquietanta de per la fantasiá absurda e desbridada de l'imaginacion que ne fa pròva. Emai lo decòr quasi familièr de Tolosa deven fantasmagoric : Te soèti que le dòma dels Carmes e des Recolets te serviscan de pendents d’aurelhas, Te soèti quatre caissals coma le Pilièr d’Orleans.

Al tèrme de trenta-sièis vòts se tròba una Respounso (responsa), que se limita, en un desenat de linhas, a d’autras insultas e una seria de bon soir dins lo meteis esperit. Lo tot se clava per la senténcia amix eron, amix sion.
Ne sabèm pas mai sus l’identitat dels dos interlocutors ni sus lor garolha..

Lo tèxte francés imprimit al verso del fulhet pòrta lo títol Sur les femmes, sens mai de precision. Se seriá un pauc exagerat e anacronic de lo qualificar de feminista, es pasmens un tèxte que plaideja - en aparéncia - l’egalitat entre òmes e femnas, emai la superioritat d'aquelas sus la gent masculina : “De plus l’origine et le nom de la femme, selon l’Écriture sainte, est plus noble que celui de l’homme” (Emai, l'origina e lo nom de la femna, segon l'Escritua Santa, es mai nòble qu'aquel de l'òme). Lo mens que se'n pòsca dire es qu'es en rompedura totala de ton e d'atmosfèra amb la partida occitana del rècto. I cal veire un elògi carnavalesc ? L’inversion de las valors es una de las basas de Carnaval, es possible que lo plaidejat en favor de la presa de poder de las femnas dins la societat relèva en realitat del meteis esperit subversiu e provocator que la partida occitana.

Un pichon tresaur de literatura borlesca occitana de l’epòca modèrna

S'aquel tipe de documents es rare uèi dins las colleccions publicas, aquò vòl pas dire qu'èran pas nombroses dins la produccion estampada de difusion populara, en particulièr a Tolosa, que foguèt dempuèi la fin del sègle XVI un fogal de literatura borlesca, satirica e popular d'expression occitana.
Es malurosament dificil de reconstituir lo ròtle e la « vida » que podiá aver un tal tèxte dins lo Tolosa del sègle XVIII. Son format, son supòrt e son contengut convidan a pensar que s'agís pas d’escriches per èsser legits mas probable diches o jogats. S’agiriá d’un tèxte carnavalesc ? Sabèm l’importància del carnaval dins l’anciana Tolosa, coneguda per de nombroses escriches, dempuèi Godolin al sègle XVII. Mantuns passatge semblan dirèctament inspirats del grand poèta popular tolosenc Godolin, de noms son tirats de sas òbras, coma Ramonet l’Asclaire al mens que s'agisca de folclòre tolosenc qu’aviá espleitat Godolin dins sas òbras. Sabèm que Godolin a représ mantuns personatges de l'imaginari local, coma Tòcasòm.
[imatge id=21065]
Mai d'un luòc emblematics de Tolosa son citats dins lo Bon soir des moundis, coma lo Convent des Carmes, aquel dels Recollets e aquel dels Cordeliers, o encare la glèisa de la Dalbade, le quartièr de la Naubernat, lo « pont » e sas « lunas », comprendre lo Pont-Neuf (las « lunes » son probable los sièis desgolidors que lo perçan), o encara lo Pilier d’Orléans, celèbre pilar de la catedrala Saint-Étienne al pe del qual es enterrat Pierre-Paul de Riquet.
D'unas d'aquelas insultas seràn represas per lo farsejaire bordalés Meste Verdié (1779-1820) dins sa farça Cadichoune e Mayan (1819) e indica una cèrta difusion d'aquel tèxte, per via escricha o orala.

BANDEAU MQM2019 reduit.jpg
Tifa Tafa Tafanari
Balades, Rando-spectacle, Concerts, Nuit de la Danse, Cheminement Artistique, Théâtre, Marionnettes, Stages, conférence, p'tits bals et Grands Bals, Exposition… la 12ième édition du Festival Mai que Mai conquiert tous les publics sous ses airs d'Occitanie...

Programme de la journée  du 28 Mai :


18h30 : Bal de l'apéro  avec Cab' Cabaret
••• RESTAURATION ET BUVETTE •••   (repas15€ avec 1 boisson resa au 0467958042)

21H : Concert Agah Trio.
«  Les batisseurs d'éternité » église.
Arnaud Bibonne : Hulusi, Gaïda, Mezoued, Chant… Arnaud Redon : Saz, Vièle à archet, Chant… Grégoire Viché : Percussions (Cajon, Darbouka, Zarb), Chant...  Libre participation
 
14h/17H Stage clarinettes avec Jean-Pierre Sarzier et Bourrées avec Christian Frappa 15€ resa 0687460172


INFORMATIONS PRATIQUES 

Saint-Martin de l'Arçon
Site internet : https://tifatafatafanari.wixsite.com/tifatafatafanari/maiquemaifestenal 
Mail : tafanari@orange.fr
Tel : 04 67 95 21 10 - 04 67 95 29 81 
vignette_20908.jpg
Augièr Galhard, poèta de Rabastens
Escarpit, David (1980-....)

Sa vida, son òbra (sintèsi)

Augièr Galhard (envèrs 1530-1595) èra originari de la vila de Rabastens, entremitan Galhac e Tolosa, a la limita dels actuals departaments de Tarn e de Nauta-Garona. Èra gessit d'una familha d'artisans rodièrs, mestièr qu'exercèt el-meteis avant d'entrar brevament dins los òrdis. Augent quitat son mostièr, se convertís al protestantisme e s'engatja coma soldat dins lo contèxte de las Guèrras de Religion. Tornat a la vida civila, devèrs 1576, retròba lo sieu mestièr de rodièr a Rabastens, tot en exerçant coma menestrièr, cançonièr e musicaire alprèp de las grandas familhas rabastinesas. Partit s'installar a Pau, redigís son testament lo 25 de mai de 1595 puèi morís probable pas gaire aprèp. 
Augèr Galhard es una figura originala dins lo contèxte de la Renaissença literària occitana, mercada mai que mai per l'espelida d'una literatura religiona (revirada dels psalmes) mai d'una poesia sabenta (amb la figura del Gascon Pèir de Garròs) e pel primièr còp, engatjada dins un discors identitari en favor de la cultura dels paises d'Òc (çò qu'es pas briga lo cas d'Augièr Galhard). Aquò's tanben la periòda que vei se desvelopar lo genre dels nadals en lenga occitana.

L’òbra poetica d'Augièr Galhard

Augièr Galhard a daissat uèit obratges que quatre tan solament son vertadierament pervenguts entrò nosautres. Dos nos son coneguts per d'extraches mai de fragments, e dos enfin son totalament perduts. S'inscriu dins un genre d'inspiracion populara, una poesia volontièrs farcèsca, pebrada, qu'a per encastre lo quotidian. Aquel aspècte estilistic, Galhard lo reinvindica el-meteis dins un de sons sonets en francés.



Las Obros gaitat coma lo primièr recuèlh d'Augièr Galhard, es estat estampat en 1579 a Bordèu. Contenen 49 poèmas, dont 40 en occitan e 9 en francés. Disponibla sus Gallica, aquela edicion es estada reeditada en fac-simile en 2014 a cò de Chapitre, amb un sistèma d'estampatge a la demanda.


Lou Libre gras (1581), interdich per lo consistòri de Montalban, ne nos es pas pervengut, manca per de fragments publicats ulteriorament dins Lou Banquet.


Recoumandatious (1582 o 1583)  es un obratge dedicat al rei Enric III mai a son favorit lo duc de Joyeuse, que dos exemplaris nos en son pervenguts. Galhard i fai òbra de cortisan, cercant de subsidis per tal de finançar l'estampatge del sieu obratge seguent, Lou Banquet.


Lou Banquet (1583), estampat a París, òbra majora de Galhard, que repren mantes extraches dels sieus obratges anteriors (dont 25 de las Obros e 3 del Libre gras, per alhors perdut), a lasqualas ajosta 88 òbras ineditas, que 79 son en occitan. Los estíles abordats son fòrça variats. 


L'Apocalypse ou Révélation de Saint-Jean (1589), obratge estampat a Tula, en cò d'Arnaud de Bernard, recampa d'unes tèxtes en francés mai en occitan. Se lo libre complet es perdut, mantes fragments son estats retrobats, notadament a la bibliotèca de Pau, puèi es estat possible de reconstituïr lo libre, al mens en partida. Saben pas s'i aviá  de partidas suplementàrias. En Soulice, bibliotecari de la BM de Pau a publicat en 1874 dens la 2e seria, tòme 3 del Bulletin de la Société des Sciences, Lettres et Arts de Pau (pp. 22-44) un fragment qu'a retrobat. Aquel tèxte es disponible sus Gallica, puèi es estat reeditat en fac-simile en cò de Chapitre, amb estampatge a la demanda.
Aquò's André Nègre que, dins la siá edicion de 1970, perpausa la primièra version "completa" restituïda de l'Apocalypse d'Augièr Galhard.


Description du chateau de Pau (1592), obratge perdut.


Les Amours prodigieuses, sens cap de luòc d'estampatge, (1592) [imatge id=20942] Ernèst Nègre supausa qu'es estat estampat a Pau onte Galhard èra supausa se trobar d'aquel temps, mes rès ne permet d'apiejar aquela ipotèsi.


Le cinquième livre (1593 ?) :  Aquel libre n'es conegut que per lo testimoniatge de l'erudit e jurista paulin Gustau Bascle de Lagrèze (1811-1891), que ne'n pretendiá possedir lo sol exemplari. Los inventaris de sa bibliotèca quora moriguèt n'an çaquelà pas permeés de localizar l'obratge, que'n cita mantes vèrses en francés emai en occitan. Aquesles extraches, publicats per Ernèst Nègre, son tot çò que coneissèm del libre. 


Signalèm que, segond Nègre, Augièr Galhard aviá intitolat aquel obratge aital perqué lo gaitava coma son cinquen, e las Amours prodigieuses coma son quatren. Ne sembla donc pas ager comptat dens la siá bibliografia la Description du chateau de Pau, obratge de circonstància, nimai las Recoumandatious, recuèlh d'elògis al rei mai a son favorit en vista de recaptar de fons.


v_linha.jpg
La Linha Imaginòt : la revue d'un renouveau créatif
Sicre, Claude. Directeur de publication

Buge, Jean-Marc. Directeur de publication

Brunel, David. Directeur de publication
Après avoir monté une section musique au sein de l’Institut d’Etudes Occitanes en 1983/84, le musicien et activiste Claude Sicre (des Fabulous Trobadors) entreprend de la doter en 1990 d’une publication mensuelle à son image, bavarde et transversale, autour d’un concept créé aux alentours de 86 : la Linha Imaginòt, pied de nez onirique à la ligne Maginot...

Élément fédérateur qui tisse sa toile horizontale à travers l’Occitanie, d’Uzeste à Nice,
la ligne souhaite faire interagir des créateurs et des intellectuels autour de débats et d’actions communes pour dessiner de nouvelles formes d’occitanismes, en les ancrant dans leur environnement direct, dans leurs villes, leurs villages. Cette idée intensément anti centraliste est chère à Claude Sicre, pour faire en sorte que « chez eux, les gens fabriquent leur Paradis ».
Dans les colonnes empilées de la revue (entre le journal et le magazine), on croise notamment des intellectuels et des artistes, à l’instar du groupe de ragga occitan Massilia Sound System (dont on peut mesurer l’ascension), le linguiste Henri Meschonnic, le musicien André Minvielle ou le penseur Felix Castan (maître à penser de Claude Sicre, omniprésent dans la publication)...
Les droits de réponse y sont les bienvenus, et semblent occuper une place de choix, permettant un dialogue entre les rédacteurs et des lecteurs devenus, par la force des choses, eux-mêmes rédacteurs.
À la fin de chaque numéro sont compilés des articles lus et sélectionnés dans d’autres publications, pour faire le pont avec les sujets évoqués par les membres de la Linha. De quoi, également, compiler tout un tas d’idées et de pistes de réflexions, en vrac, à partir du centre de Toulouse, à Arnaud Bernard, pour permettre de “grande révolution mondiale des quartiers”.

Trimestrielle, la revue paraîtra de 1990 à 2007.


Ganhaire.jpg
Ganhaire, Joan
Tiago Ausenda brûlé vif, Leo et Tonio Baptista abattus, Mano Feniche et Soni Brusamanti empoisonnés par quelque saloperie… Comme dit le vieil Alfonso, la mort va plus vite que le vent, ces temps-ci à Maraval dans la communauté des Gens du Voyage… L’explication est simple : le fantôme d’Amanda réclame vengeance cinq ans après sa mort violente restée non résolue. Entre croyances gitanes et horrible réalité, le commissaire Darnaudguilhem aura bien du mal à arrêter la malédiction… Mais prends garde, Darnaudguilhem, la mort rôde aussi autour de toi…

Dialecte limousin. Collection A tots. Crimis
vignette_20680.jpg
La Cadichounne
Escarpit, David (1980-....)

La Cadichounne de Bordeaux (1877-1878), primièr jornal politic en occitan

Lo diluns 10 de setembre de 1877, dins un contèxte politic tendut entre republicans e reialistas, a la velha d’eleccions legislativas que s’anoncian virulentas, pareis per las carrièras de la capitala girondina un novèl jornal, clarament d’opinion reialista, entègrament redigit en occitan : La Cadichounne.

Lo nom causit se referís a l’univèrs del poèta gascon Mèste Verdièr e de las recardèiras, las mercadièras ambulantas bordalesas. Aquelas recardèiras an lo vèrbi naut e l’insulta aisida. Lo ton es balhat còp sec dins lo títol del jornal: s’agirà de faire pròva de parlar franc, de dire çò que l’òm pensa shens crenhença d’ofensar, e al besonh d’alucar la meca de la polemica. Lo cap-redactor, director e conceptor del jornal es un certan Eugène Druilhet-Lafargue.

Lo jornal pareis en doas serias primièr onze numèros del 10 de setembre al 17 de novembre de 1877, puèi 12 numèros (demest los quals nau solament nos son pervenguts) entre lo 15 de decembre de 1877 e lo 30 d’abrial de 1878, mas aquela segonda seria en realitat mòstra una Cadichounne qu’es venguda un jornal satiric en francés. amb qualques tèxtes occitans

La Cadichounne n’es pas lo primièr jornal entègrament publicat en occitan : la siá parucion es posteriora de dètz meses a la del periodic marsilhés Lou Tron de l’Èr, que lo primièr numèro ne’n pareis lo 6 de genièr de 1877. Pasmens La Cadichounne s’aficha coma un cas a despart, primièr del fach que se dona per ambicion d’èsser entègrament en occitan, dels títols a las publicitats finalas, sens un sol mòt de francés, e sustot que s’agís d’un jornal, d’opinion, un jornal politic (çò que n’èra pas Lou Tron de l’Èr). [imatge id=20685]

Un contèxte politic tendut : la lucha entre republicans e reialistas

Lo contèxte es lo d’una crisi politica qu’entrainèt la quasi-paralisia de l’Estat: la crisi parlementària de 1876-1877, la quina vei la Republica en tant que fòrça politica prene vertadièrament lo poder, malgrat las temptativas del president legitimista Patrici de Mac Mahon. Las originas de la crisi remontan a son eleccion al printemps de 1873. Fàcia a la montada del camp republican, menat per Léon Gambetta, lo vielh marescal legitimista se regdís dens son actitud de “luòctenent general del reiaume”. Las eleccions legislativas de febrièr-març de 1876, previstas per las leis organicas de 1875 qu’instauran las basas de la IIIau Republica, confirman la butida republicana. Los prefèctes receben de directivas sevèras : interdiccion e sasidas de jornals, interpelacions.

En Gironda, lo prefècte Jacques de Tracy aplica amb rigor aquelas directivas. Gambeta, deputat de bordèu, fai votar lo 17 de mai una mocion de desfisança contra lo govèrn. Mac Mahon dissòlv la Cramba lo 25 de junh de 1877. Las novelas eleccions legislativas auràn luòc los 14 e 28 d’octobre. La campanha comença en setembre, marcada per una violéncia dens los escambis entre protagonistas dels dos camps. Es dins aquel contèxte qu’apareis La Cadichounne.

Un journal taillé pour le combat

Amb las siás colomnas a la una (lo meteis format coma La Petita Gironda a la meteissa epòca), lo son gost prononciat pels títols tumadisses, pels dessenhs satirics, per los eslogans eficaces, La Cadichounne es un jornal d’afrontament, de polemica e de provocacion. Òm sentís que Druilhet a fargat son jornal coma o poguèt, un pauc de tris e de tras. Aquò’s un jornal de recuperacion, que recicla de materials d’autres organas de premsa emai de libres. Mas los articles son, eles, originals.

Per las siás illustracions, Druilhet iserís de nombrosas gravaduras pitorescas. Aqueras gravaduras ne son pas originalas, son pas estadas realizadas exprès per La Cadichounne. Venen dels Contes balzatois. Aqueles pichons contes vilatgeses an per encastre la vida rurala de dos pichons vilatges charanteses: Balsac e Vindèla. L’autor, Jean Condat digut Chapelot (1824-1908) a rescontrat un succès vertadièr a París amb aqueles pichons contes naiènts e umoristics. Fai apèl al dessenhaire en vòga Barthélémy Gautier (1846-1893) per illustrat sas istòrias. Gautier comença de se far un nom de dessenhaire dins la premsa parisiana : Le Petit Journal pour rire, Le Journal amusant, La Vie parisienne, emai tanben Le Gaulois. Dins La Cadichounne  son inseridas, a la fin de cada numèro, de publicitats (en occitan) pels contes de Chapelot. N’i a pas nada tralha coneguda d’una collaboracion oficiala entre Chapelot o Gautier e Druilhet-Lafargue, autorizant aqueste-aquí a reciclar las illustracions dels Contes balzatois. Lo dessenhaire n’es d’alhors citat a nat moment dins La Cadichounne coma estant autor de las gravaduras. Una simpla frasa, au bas de las publicitats, precisa que que lous imatges de La Cadichounne soun tirats d’aquets countes. Aquò’s dificile de dire se Druilhet aviá de verai l’autorizacion de reütilizar aquelas òbras. Dins tots los cas, aquò permet a La Cadichounne de s’ofrir per sas colomnas una “puntura” de la caricatura de premsa del temps.

Qu’es aquò qu’a poscut motivar Druilhet-Lafargue, reialista e catolic intransigent, a reciclar las illustracions dels contes de Chapelot, republican moderat e probable franc-maçon ? Rès ne nos permet pas d’o afirmar, mas probable la sola necessitat d’aver d’urgéncia d’illustracions de qualitat per son jornal en desborsicant lo mens possible, e pas rès se possible. 

Eugène Druilhet-Lafargue : « le petit lutteur courageux » (P.-L. Berthaud)

Eugène Druilhet-Lafargue es un personatge mal conegut. Proprietari, rentièr, Drulhet-Lafargue èra un publicista, un poligraf, amator esclairat a façon del sègle XIX, membre de mantas societats sabentas, publicant brocaduras e monografias sus de subjèctes autanplan dispariats coma la botanica, la biologia, la paleontologia, l’agronomia, la zoologia, la filosofia o encara l’arqueologia. Èra tanben musicaire, tocaire d’armonium en renomada. Sos quites adversaris saludan la siá “distinccion” e la siá elegància. Catolic militant, de sensibilitat orleanista, pròche de l’Òrdre Moral, Druilhet s’es mai d’un còp atacat al positivisme e al scientisme del sieu temps e sembla s’èsser afogat per la question de la conciliacion de las sciéncias e de la religion. Druilhet foguèt tanben un òme politic, puèi que foguèt candidat malurós a las eleccions legislativas a Bordèu de cap a Léon Gambetta en persona. Foguèt tanben un efemèr president de la comission municipala de Cauderan, exerçant per decret presidencial la fonccion de conse de la comuna.

Membre de mantas societats sapientas, en Gironda e enlà, Druilhet-Lafargue a poscut costejar al dintre de l’Academia de las Sciéncias, Bèlas-Letras e Arts de Bordèu qualques personalitats localas estacadas a l’occitan, coma l’abat Hyppolite Cauderan, l’abat Arnaud Ferrand, Achille Luchaire, Jules Delpit, Joan-Francés Bladèr o encara Léo Drouyn… Tanplan membre correspondent de la Societat de las Letras, Sciéncias e Arts d’Avairon, Druilhet i podiá rescontrar de personalitats estacadas a la causa de l’occitan, demest losquaus l’abat Justin Bessou (1845-1918), una figura pionièra del felibrige en Avairon.

Un jornal bordalés e panoccitan

Dins La Cadichounne, lo causit de l’occitan es justificat per un discors lingüistic que poiriam quasi qualificar de militant que s’ataca als enriquesits franchimands e desdenhan la lenga del parçan per fin de s’elevar en aparéncia sus l’escala sociala. Fornís tanben de donadas chifradas - fantasistas mas l’intencion es aquí - e de prepaus que renvian en granda partida a la tenguda, en octobre de 1861, de la vint-ochena sesilha del Congrès scientific de França, que los seus actes foguèron estampats a cò dels estampaires associats Coderc-Dégreteau-Poujol en 1864. Cabon notadament lo Mémoire sur les idiomes du Midi de la France en général, et sur celui du centre de la Guienne en particulier, de l’inspector de la Societat Francesa d’Arqueologia, Auguste du Peyrat, que sembla aver marca los esperits bordalés. Veirèm que lo contèxte bordalés, emai las relacions e los camps d’activitat de Druilhet-Lafargue explican aquela portada teorica e revendicativa. S’ajostan a aquò qu’existissiá alavetz al dintre de l’Academia de Bordèu mantas personalitats interessadas per l’estudi e la valorizacion de çò que començavan desjà de sonar la “lenga d’òc”, que las òbras completas de Verdié venián d’èsser tornadas estampar, apareis que Druilhet-Lafargue banhava dins un climat sensibilizat a l’occitan. Existissiá clarament dins lo Bordèu d’aquel temps un interès de certans intellectuals locals per l’occitan, malgrat que ne formèsson pas un “front” unificat. Druilhet, quora s’amusarà a atacar de jornals republicans bordaleses, recebrà d’alhors d’unes d’entre eles responsas mai o mens aimablas en occitan. Notèm pasmens qu’un (o una) dels cronicaires (-ras) del jornal signa “Clémence-Isaure”, del nom de la fondatritz mitica del Consistòri del Gai Saber de Tolosa.

Aquel element explica que, sol de tot lo paisatge de la premsa bordalesa, Druilhet-Lafargue fasca mòstra dins lo seu jornal d’una apròcha reflexica sus l’occitan, o pr’èsser exact, qu’utilize un discors tendent a valorizar l’occitan coma argument contra sos detractors.

Per tant qu’a la lenga, aquò’s plan d’occitan bordalés qu’es emplegat. Druilhet n’es pas particulariament atentiu a la qualitat de la siá lenga, aquò lo mens que poscan dire: gallicismes, barbarismes e marganhas de sintaxi malhan un occitan que l’òm ressentís pasmens coma autentic. Grumilheja per alhors d’expressions idiomaticas e de localismes. Unes cronicaires - que s’agisca de Druilhet el-meteis o non - revendican una quita apartenença locala, l’emplec del parlar “pishadèir”, aquò’s a dire lo del barri Sant-Miquèl. I a dens La Cadichounne o avem dich una dimenson engatjada, que’n fa non solament lo primièr jornal politic de lenga occitana, mas lo primièr jornal d’aquela mena a portar un discors revendicatiu sus l’occitan. A partir del n°3 (22 de setembre), pareis de mai dins cada numèro de La Cadichounne un extrach de l’Essai grammatical sur le gascon de Bordeaux. Guillaoumet debingut grammérien (Bordèu, Coderc-Dégreteau-Poujol, 1867) de Guilhaume Dador. Aquela preséncia se pòt analizar de mai d’una faiçon: besonh d’enriquesir lo contengut del jornal, viste a cort d’’informacions a mesura que las escasenças per lasqualas èra nascut passan; pairinatge d’un autor d’expression occitan plan conegut a Bordèu dins los mitans catolics, mas taben benlèu interès simplament pedagogic, per una grammatica “del pòble”, accessibla malgrat sos defauts. La Cadichounne se malha donc d’una dimension suplementària, a pretencion pedagogica : òm i pòt trobar un quite cors d’occitan en fulheton.

Amb lo temps e la necessitat de variar lo contengut per ne pas alassar lo public, vesèm aparéisser de contribucions dins d’autras variantas de l’occitan : en parlar de Vasadés, puèi de Libornés primièr. Puèi, dins los darnièrs numèros, rescontrèm de tèxtes de l’abat Léon Maumen (1803-1888) d’Aira, figura del partit catolic dins Landas, e un quite poèma nimés, extrach de  L’Embarras de la fieiro de Beaucaire celèbre tèxte de 1657, per Jan Michel (1603-1689), dins la siá edicion de 1700, que Druilhet a probable tirat de sas coneissenças filologicas occitanas. De vèrsa la meteissa epòca, Druilhet combla de voides de mai en mai badants dins las colomnas de La Cadichounne en i fasent paréisser de largs extraches dels Usages et chansons populaires de l'ancien Bazadais: Baptêmes, noces, moissons, enterrements de Lamarque de Plaisance (Bordèu, Balarac, 1845). Lo jornal, malgrat que siasque sul descreis, revestís donc en pareissença una dimension panoccitana inatenduda. Mas ben de verai, totes aqueles artifcis ne servisson pas qu’a amagar una realitat que n’es que visibla de tròp : l’occitan recula, al profièch d’articles en francés, e ne se redusís lèu qu’a un o dos tèxtes, una cançon, al mièg d’un jornal quasiment francofòn.

La Cadichounne presenta aital dins la sias colomnas, dins lo corrent del mes de setembre de 1877, un roman-fulheton, qu’es lo segond en lenga occitana conegut. Aquò’s un roman d’inspiracion realista e de l’atmosfèra sorna, que n’es pas sens rapelar los estíles de Ponson du Terrail o d’Eugène Sue :  Lou Curt daous praoubes, signat Suzanne Blanc dicha Mayan. Los tres primièrs fulhetons tan solament foguèren publicats dins las colomnas de La Cadichounne, daissant l’obratge inacabat. Aquel roman seguís de sèt ans l’òbra del cronicaire bordalés republican (1840-1880) qui, en 1871, aviá fach paréisser dins La Gironde du Dimanche lo primièr roman-fulheton en lenga d’òc jamai repertoriat, Caoufrès, roman de guèrra tanben inacabat aprèp onze liurasons.

Per la rèsta, las receptas de La Cadichounne non diferisson pas briga de las dels autres jornals satirics del temps: atacas frontalas, ton richonièr, grinçant e cinic. Los candidats republicans son escarnits sus lors fisics, lors traches de caractèr, lors defauts (quequejadís, manca d’eloquéncia, irritabilitat), lors religions o lors engatjaments ideologics. De cançons, a còps d’origina, a còps destornadas d’aires coneguts, malhan lo jornal que venen esgaiar las gravaduras de Barthélémy Gautier. Aquelas cançons son impietadosas, tanben coma los articles que las acompanhan. Trobèm mai d’un còp lo tòpos obligat de la scèna dels dos pageses, l’un - estupide -  que vòl votar pel candidat republican e l’autre - intelligent e cultivat - qui l’incita a l’encontra a balhar la siá votz al candidat conservador. Lo ròtle del bon sens e de la clarvesença es de còps que i a atribuît a la pròpra esposa del pèc, que fa votar son marit pel camp “de que cal” jos la menaça de son escoba.

Una fin rapida fauta de combatants

Druilhet/Mayan reïtèra a cada fin de numèro que ne farà pas cap de crida de fons, que se’n sortirà tot sol, que La Cadichounne ne se balharà pas a degun, eca. Segur, es de bon avisar l’afanament dels ressòrts comics, del prepaus emai de la vèrbia, mai que mai aprèp lo n°8 (dijaus 20 d’octobre), qui pareis a l’endeman de la victòria escrasenta dels republicans en Gironda, tanlèu lo primièr torn (n’i n’aurà pas besonh d’un segond), e lo  n°11 (10 de novembre), a l’endeman de las eleccions departamentalas e d’arrondiment, que confirman la victòria republicana. Lo “Père Mayan” ne se’n relevarà pas nimai lo son jornal. Lo 30 d’abriu de 1878 pareis lo darnièr numèro de La Cadichounne. Lo jornal acaba la siá segonda seria, entamenada en genièr. Dos meses de silenci desseparan donc las doas serias de La Cadichounne, mas en realitat tot las dessepara. Lo jornal entègrament redigit en lenga d’òc, a daissat la plaça a un jornal satiric en francés, on aicí e alà se venon ajostar un article gascon. La Cadichounne èra estada creada per un afrontament: aqueste-aicí passat e perdut, n’a pas mai de rason d’existir. Eugène Druilhet-Lafargue el tanben desapareis totalament dels ecrans en seguida de la mòrt de La Cadichounne. Jà misteriós, lo personatge ven una enigma. Lo son nom desapareis de las societats sabentas que frequenava. Lo retrobèm qualques annadas mai tard en Bretanha, onte fai fonccion d’editor. Lo luòc emai la data de son decès son desconeguts.

agenda.jpg
Lo CIRDÒC
Òctele
Avec l'Agenda de la FaBrica, ÒCTele et le CIRDÒC vous proposent en images, un avant-goût des rendez-vous culturels de tout le territoire occitan.

À voir aussi sur ÒCtele

Découvrir tout le détail de l'actualité présentée grâce à la FaBrica : 

Rendez-vous :
4/ Claus sens clau - clôture de performance artistique
7/ La Manufacture verbale en concert 



Sorties littéraires :
10/ Gascon et Français chez les Israëlites d'Aquitaine -
11/ Lo Pichòt Nicolau en occitan lengadocian (trad. Sergi Carles)
12/ De Nadau a Sent Porquin (Jean-Baptiste Laborde)
13/ Lo Gai Saber, numèro del centenari 


Audiovisuel :
- Òc-veituratge
poma.jpg
IEO del Vilafrancat

Présentation

A travers ce conte musical, Séverine Sarrias et Arnaud Cance proposent d’emmener les tout-petits dans le verger de l’imaginaire. Un conte fait de partage d’émotions sensorielles pour sussurer, découvrir, se délecter de la vie tourbillonante d’une pomme .

Un spectacle jalonné de comptines gestuelles, chansons, ritournelles et musiques pour découvrir et grandir. A partager avec les grands afin de donner l’envie de jouer, raconter, chanter avec les enfants chaque jour… semer au commencement du monde !

Informations pratiques 

Centre social et rural du Laussagais - Séance scolaire
Spectacle jeunesse. 
 
sus 37