Flamenca es un roman anonim de 8095 vèrses octosillabics compausat en occitan ancian dins lo darrièr tèrç del sègle XIII. Es conegut per aquesta sola còpia, descobèrta al sègle XIX per François Raynouard dins las colleccions de la Bibliotèca de Carcassona.
Flamenca conta las amors de Guilhem de Nevèrs, jove cavalièr dotat de totas las vertuts fisicas e moralas, e de la bèla Flamenca. La debuta del roman manca dins lo manuscrit de Carcassona. Lo raconte comença per la demanda en maridatge de Flamenca per Archambaut, senhor de Borbon. Las nòças son celebradas amb faste a Nemors pendent uèch jorns puèi seguisson las festivitats de l’arribada de Flamenca a Borbon. La descripcion extraordinariament detalhada de las fèstas de Borbon, de las danças, de las musicas, de las òbras literàrias que i son jogadas, « lo desplegament mai incredible de cultura viva que podèm somiar » segon Ives Roqueta, a fach de Flamenca un retrach excepcional de la societat cortesa e li a pogut balhar un imatge de roman istoric.
Mas Flamenca, roman del castia gilós (castigament del gelós) e de l’adultèri, suspren mai que mai per son istòria, sulfurosa, d’autant mai que foguèt compausat dins lo periòde de repression ideologica e religiosa de l’après-Crosada contra los Albigeses. Per tal de conquerir Flamenca, tenguda reclusa per la gelosiá del sieu marit Archambault, lo cavalièr Guilhem pren la plaça d’un clergue per li portar, a la glèisa, de dimenge en dimenge, lo messatge del sieu amor, en desviar lo rite del poton de patz (poton al psautièr). A la seguida de peripecias nombrosas, aqueste amor adultèri e mai « eretic » (Renat Nelli) acaba per èstre consumit pels dos aimadors.
Flamenca es considerat coma un dels primièrs romans modèrnes e acaba pas de susprene per la modernitat de sa fòrma.
Lo manuscrit de Carcassona es incomplet. Lo primièr fulhet, mutilat, daissa legir pas que las primièras letras de sièis vèrses. En mai de las mancas nombrosas dins lo còrs del volum, los darrièrs fulhets an desapareguts tanben.
Lo volum conten, en cap del manuscrit, una letra autografa de François Raynouard, descobreire e editor primièr de Flamenca, datada de 1834.
Ne saber mai sus l’òbra : consultar Flamenca : roman occitan del sègle XIII [ficha d’inventari] dins lo Repertòri del patrimòni cultural occitan.
Lo fragment de poèma en occitan imitat del tractat De Consolatione Philosophae de Boeci (480?-524) es considerat coma « lo monument literari mai ancian de lenga d'òc » (Paul Meyer). Aquesta òbra morala es atribuida a un clergue lemosin. Es estat segurament compausat e copiat a l'abadiá de Sant-Marçal de Lemòtges dins lo primièr tèrç del sègle XI.
Lo manuscrit, que compren los 258 vèrses primièrs del poèma (lo darrièr es troncat al segond mot) es conservat dins un recuèlh de manuscrits religioses que venon de l'abadiá de Saint-Benoit-sur-Loire (abadiá de Fleury). Es a l'ora d'ara conservat dins lo fons ancian de la Bibliotèca d'Orleans (ms. 444, p. 269-275)