Explorar los documents (20 total)

Ponteses, cal entendre los del Pont de Camarés, es Ives Roqueta qu’o precisa en incipit a son libre : « Disèm ben « Gens de Dublin » en francés – e degun non se trufa. Aquestes, son monde del Pont = Ponteses. » Es un quasèrn imprimit amb de mejans modèstes en novembre de 1976 pel Ceucle Occitan de Vilanuèva d’Òlt e tirat a 150 exemplaris a compte d’autor. Jos titolat, Poèmas – Cronicas, recampa un pichon quarantenat de poèmas que la màger part son de retraches, pichons moments de vida, agach pas totjorn caritadós, ponchut, que pòrta una societat -que l’autor enfant se plaça mai sovent al dintre- sul vesin.

Coma totjorn a cò d’Ives Roqueta lo poèta es aquí per emparaular los silencis e metre de mots que dison los umils, « los de la plèba », e los pus pichons venon per el bèlses o per lo mens dignes d’interés emai dins sa decas o flaquesas prigondas sens que jamai se permeta de los jutjar.

Es dins la caninor del Rogièr del sud Avairon, coma lo títol o pòrta, que se debanan aquelas istorietas d’una poesia de bon legir, pas brica formala que s’encamina cap a la pròsa que las vestirà dins la seguida del trabalh d’escritura de l’autor amb lo diptic de l’Ordinari del monde coma abotiment. Apevasons d’una part màger de l’òbra d’Ives Roqueta, d’unes d’aqueles tèxtes seràn enregistrats per lor autor, represes dins Cadun los seus o dins L’escritura, publica o pas o tornar meses sus l’escritòri dins un esperlongament d’aquel libròt.

Pauretats, mestieròts, alcoolisme, desirança, sexualitat, foliá, avortament, fe, mòrt, son aquí tèmas de son inspiracion dins l’exploracion d’un cada jorn, d‘un temps que passa e qu’acaba de desboselar un monde rural que s’avalís.

Es dins aqueste lòc de La Sèrra que Maria Roanet e Ives causiràn d’acabar lor vida e « es en linhas d’aqueles païsatges, qu’escriguèt sos darrièrs poèmas. »

      Segond libre de pròsa d’Ives Roqueta mas d’edicion anteriora al primièr La Paciéncia, Lo poèta es una vaca es un raconte d’inspiracion autobiografica qu’a per cadre Lo Pont (Pont de Camarés), lòc d’origina de l’autor. Son los sovenirs d’enfança d’Ives Roqueta contats a travèrs una amistat amb un païsan de l’endrech, Estòqui –lo primièr que s’adreicèt a el en occitan- que va venir son modèl. Libre iniciatic doncas, bastit d'aqueles encontres o encontres mancats entre lo jove e lo vièlh, del primièr sojorn, dins lo temps de la guèrra, al retorn de l'autor qualques annadas aprèp.

Lo poèta es una vaca es un dels tèxtes que ditz lo mièlhs l’enrasigament d’Ives Roqueta dins aquel Rogièr del Sud Avairon, dins aqueles païsatges pintrats menimosament que causirà puèi per i acabar sa vida. Es sa fascinacion per lo trabalh de la tèrra, la vispror e la dificultat de l’èsser dichas sens complasença dins una lenga tota en finesa, incisiva e bèdra a l’encòp, d’una expressivitat poderosa. Es tanben l’amor dolentós comol de tendresa per un mond qu’es coma lo grand còs d’arbre d’Estòqui, gigant tombat al mitan del camin, un temps d’enfança que s’enfugís. Enfin es una introspeccion sus lo prètzfach d’escritura que campa l’autor cap-e-tot e per sempre mai, pòrta-paraula autoproclamat, « escriveire public », poèta-vaca al mitan d’un pòble qu’aima amb passion.

Lo títol, qualque pauc curiós, ven d’un manlèu a un poèta olandés Geritt Achterberg a qual –còsta Joan Bodon- es dedicat l’obratge. Lo poèma revirat per Frederic Jacques Temple es donat al dintre del libre mas es Maria Roanet que ne liura la clau en quatrena de cobèrta :

« Dins sos uòlhs (la vaca) i a lo païsatge concau en espèra e dins sa boca lo margalh de totara, d’una orada mai jove. An la granda paciéncia dels glacièrs. Ives Roqueta, vaca o poèta. Reviscòla los mòrts e los vius. »

Dins una entrevista amb Domenja Blanchard, Ives Roqueta disiá : «Estimi pas necessari de saupre la vida d’un escrivan per explicar son òbra, l’òbra es de préner coma es. » Se faguèt tanben l’aparaire d’una escritura occitana sortida de la ruralitat. Seriá donc legitim de s’interrogar sus çò que pòt semblar a travèrs aquel libre coma un renegament, una traïson. Es Robèrt Lafont que nos esclaira en parlant de

« souvenirs d’enfance, se situant sur le tracé d’une prose roergate où il nie Mouly et rencontre Boudou. […] il récuse l’embellissement suspect, la complaisance régionaliste. »

Ives Roqueta defugís tanben la construccion classica d’un roman autobiografic, lo legeire escapa als « primièrs còps » e al roman parental, a una cronologia pesugassa, per seguir l’autor sonque ont a causit de lo menar, valent a dire : « trevar los naut-pelencs d’aquelas memòrias d’òmes que sabon tot sens aver res legit que lo libre del temps que fa. »

Lo poèta es una vaca foguèt saludat a sa parucion en 1967, dins lo primièr butletin del Pen-Club, dins un article non signat mas que devèm –çò disiá Ives- a Max Roqueta coma « un grand petit livre », un libre de memòrias transfiguradas noiridas d’enfança, un eveniment, una consacracion de son autor, « le poète par qui l’ineffable passe à travers le langage » .

- « Lo poèta es una vaca », Bulletin du PEN club de langue d’oc, N°1, decembre 1967

- Christian Anatole, Robert Lafont, Nouvelle histoire de la littérature occitane, PUF, 1971

- Ives Roqueta, De còr e d’òc, enregistrament de Domenja Blanchard, 2 discs, Beaumont sus Lèze, 2007

- Université Montpellier 3, departament d’occitan, Mille ans de littérature d’Oc, biografia d’Ives Roqueta en linha 

Lo mal de la tèrra es per Robèrt Lafont « una nostalgia tormentanta de la condicion populara. Mas lo mal es mai prigond, noirit d’una experiéncia crestiana de la dolor del monde e tanplan d’un occitanisme a la Bodon que ressentís la mòrt del país d’òc coma una mòrt de l’òme. »

Es lo temps 1957-1958 de la guèrra d’Argèria e per Ives Roqueta de las interrogacions, de la començança d’una experiéncia religiosa dins un fogal de caritat de Marta Robin a Sant Bonet de Galaura. Aviá interromput sos estudis de letras classicas dins son refús de renegar los seus en cambiant de classa sociala : « Me caliá escampar tot aquò (sas originas) per devenir un grand òme, valent a dire un grand ase. »

E Lafont de contunhar : « Biograficament, es "lo mal de viure". Lo mal de la tèrra recampa los tèmas de la misèria umana a l’entorn de la confidéncia d’una crisi vitala e del tèma de la Passion del Crist. Lo poèta "tòca aquí lo fons". »

Lo mal de la tèrra que conten dètz-e-sèt poèmas se dobrís sus lo tèxt eponim, cortet, dins l’afirmacion d’aquel mal que ne patís l’autor per seguir sus una Òda a la Santa Cara del Crist que Roqueta vei coma la cara del monde modèrne. Lo ton del libre es donat. Mea culpa fach al nom d’una umanitat que lo poèta es al còr, camins de vida autobiografics de las paurs d’enfança al gost de mòrt a la pèrda dels sòmis del jovent, o a una quista de l’amor que dona d’èr al Libre dels grands jorns de Bodon. Maucòr e mal d’amor. Desesper que s’enlusís un brieu dins una Òda a Nòstra Dòna la vièlha e a son umble escalpraire sempre ligat per l’autor a un anar-venir entre absurditat de la vida e interrogacion de sa fe.

Roqueta rejonh alara a travèrs los poèmas seguents, entre realitat e simbòls, una natura que fa resson a sa vulnerabiliat e a son angoissa dins un immens e dolorós tendrum : « Lo mal de la tèrra » qu’es tanben per Joan Larzac son fraire prèire : « lo mal del Cèl. »

Un libre fòrt e ponhent, aquel que dins l’òbra d’Ives Roqueta ditz benlèu lo mai impudicament la fragilitat e la sensibilitat de son autor.

De las rasigas roergassas, Ives Roqueta nasquèt a Seta en 1936 d’un paire caminòt e d’una maire que teniá una espiçariá. Professor de letra, òme de terren e d’accion, menaire infatigable, del vèrb naut, d’una eloquéncia magnifica, foguèt un actor dau renovèl militant de las annadas seissanta e joguèt un ròtle màger dins l’occitanisme contemporanèu mai que mai al dintre de l’IEO. Se los vejaires son partejats sus lo personatge volontièr provocator e sas orientacions militantas, l’unanimitat se fa per saludar una òbra literària d’una qualitat remirabla. « Escriveire public », poèta de la vida e dels pantaises, foguèt contaire, autor e actor de teatre, romancièr, assagista, traductor, amb al còr de sa quista tant politica coma literària una fidelitat a sas originas e a son pòble dins sa simplicitat, son umilitat, lo pòble sempre coma sorsa d’inspiracion.

La lenga d’òc es un afar de familha a cò dels Roquetas, los parents se parlavan en « patés » mas s’adreiçavan totjorn en francés als enfants. Lo paire, emplegat de gara a Seta, sortissiá dau pont de Camarés e la maire de Confoleus, a doas oras de camin d’a pè, mas prenguèt una espiçariá dels Docks Méridionaux, a Seta tanben. Es aval que se tornèron trapar e se maridèron. Lor nasquèron dos enfants, Ives en 1936 e dos ans aprèp son fraire Joan, lo futur Joan Larzac. Quand petèt la guèrra, los enfants foguèron plaçats a cò dels grands, dins lo sud Avairon, dins una societat paisana e completament occitanofòna. Es aquí qu’Ives se trachèt que mestrejava perfièchament lo « patés » que se parlava a son entorn.

Tornat a Seta, a 10 ans, al collègi encontra Robèrt Lafont, « ma segonda maire » çò disiá Ives que « lo va metre al monde de la literatura e de l’occitan ». Li apren que son patés es una lenga, l’occitan, e l’accepta dins sos corses de primièra, terminala. Del còp, dins lo meteis temps que descobrís la literatura francesa, lo pichòt Ives dintra dins la literatura d’òc e se tracha de la capacitat, en mai lo cant e la poesia, qu’a l’occitan per tot dire. Es tanben lo temps que nais son amistat amb Pèire François que vendrà puèi l’illustrator de son òbra. Quand Lafont se’n va, mudat en Arle, Ives Roqueta se carga a 14, 15 ans d’esperlongar los corses d’occitan. Lo mèstre i manda regularament libres en occitan e en 1952 lo convida a una amassada de l’IEO a Montpelhièr. Estonament novèl, la lenga se pòt acarar a d’analisis culturalas o societalas .

Aprèp lo bac que passa amb l’opcion occitan -èra la primièira annada que se podiá far- dintra en hypokhâgne, a Montpelhièr. Max Roqueta que remira ven son correspondent e l’aculhís coma un filh cada dijòus pendent quatre ans. Va vistalhar tanben Leon Còrdas que teniá per l’IEO una bugadariá carrièira de l’agulhariá, escambia amb Carles Camprós, Max Allier, Cristian Anatole. Per fidelitat per los sieus, per « son paure monde », en 1958, Ives Roqueta daissa tombar un temps los estudis per se faire escriveire public en lenga d’òc publicant son primièr recuèlh de poesia.

Mèstre d’internat al licèu de Nimes, son recaptador novèl es a cò dels Lafonts tot demorant marcat a la fac per defugir la mobilizacion en Argèria. S’enseguís una experiéncia religiosa de dos ans a Sant Bonet de Galaura, aqueste còp coma susvelhant-ensenhaire, dins un Fogal de Caritat de Marta Robin. Lafont nos ditz qu’es a aquel moment que « noirit d’una experiéncia crestiana de la dolor del mond e tanben d’un occitanisme a la Bodon que ressentís la mòrt del país d’òc coma una mòrt de l’òme »1 que, còrmacat, Ives escriu Lo Mal de la tèrra. Son engatjament politic contra De Gaulle e son referendum lo buta a quitar aquela vida quasi monacala. Finís per acabar sa licéncia de letras classicas, redigís un estudi sus Pons que lo recep dins son ostal a Illa-de-Riberal (en francés Ille-sur-Tèt), passa e obten lo CAPES.

En 1961, encontra, mercé Camprós, Maria Roanet al cercle occitan e l’esposa sulpic. En 1962, Ives es cap redactor de la revista Òc, guierdonat del Prèmi de las letras occitanas per la Paciéncia e s’amistança amb Josèp Delteil. Es l’annada de la grèva de la Sala : Lafont, Campros e qualques autres vòlon donar a l’accion occitana una dimension politica que pren fòrma amb la creacion en 1965 del COEA, lo Comitat Occitan d’Estudis e d’Accion que met en abans lo concèpte de colonialisme interior presentat per Robèrt Lafont. En 1972-73, dins aquel encastre, Ives torna sus aqueles eveniments de la Sala « per tornar escriure l’Istòria diferentament ». Aquò dona en 1975 a cò de Vent Terral, los Carbonièrs de la Sala, amb de tèxtes de Pradèl, Bodon, Mallet. Lo retrobam tot parièr ligat a las luchas vinhaironas dau temps.

1962 es tanben un pòste a Ancenís, Leir Atlantic e un engatjament sindical mas l’amor de la lenga d’òc los fa tornar al país, a Besièrs, la vila de Maria Roanet, en 1965. Ives, professor al licèu Enric IV, s’assabenta de la vida politica e socio-economica de la vila tocada en plen per una catastròfa economica e influenciat per Aimé Césaire escriu L’òda a Sant Afrodisi, « un daquòs de colonizats ». Es una denóncia del torisme de massa, la revòlta dels colonizats de la tèrra entièira e l’angoissa atomica qu’Ives pòrta al còr dempuèi l’enfança e los imatges dels camps de concentracion. Lança tanben, aquela annada, la revista Viure e un moviment de reflexion Réalité occitane et Christianisme.

1968 es l’encontre amb Claudi Martí e en seguida de Guiu Broglia decidisson de faire cançons. Es la debuta de l’aventura de la Nòva Cançon Occitana amb la creacion del labèl Ventadorn que pòrta la paraula d’òc en public cotria lo teatre de la Carrièira per « un desmontatge dau processús d’alienacion e de colonizacion en contacte amb la realitat d’una societat occitana que se met en moviment ».

Es lo temps : de l’interés per lo catarisme e l’afrairament amb Nelli ; del trabalh d’escritura per sortir del campèstre e installar -en seguida Maria Roanet e Dins de patetas rojas- la literatura occitana en vila amb Made in France ; del raprochament d’Ives Roqueta de Joan Bodon per qual ten una granda admiracion. Una amistat prigonda es a nàisser. Roqueta publica Bodon dins Òc, n’es lo secretari, e dins Viure. Mans de Breish, Marti, se n’emparan per fargar cançons. « Amb Bodon la literatura d’òc agèt son escriveire mas una lenga se sauva pas per de cap d’òbras… ».

La batèsta de menar per que la lenga d’òc foguèsse una lenga del mond contemporanèu passa pel Larzac. Non violéncia, dobèrtura suls autres, necessitat a se descolonizar, Ives se fa escrivan, poèta d’òc al dintre del moviment : « Tota lucha deu èsser pacifista e dobèrta sus lo mond entièr ».

Organiza tanben en 1974 una exposicion Mille ans de littérature occitane a Besièrs e fonda amb Robert Sirc, Jacques Boisgontier, Carles Camproux, lo CIDO que vendrà puèi lo CIRDÒC en 1999. En mai, es la naissença cotria Joan Pèire Laval de Volèm viure al país, un moviment autonomista.

Lo questionament sul nacionalisme occitan per quin Ives a de simpatias, la necessitat per el de vulgarizar tota idèa per anar a l’encontre del pòble, mena a una crisi aguda al dintre de l’IEO que s’estrifa a l’amassada generala d’Orlhac entre doas tendéncias : l’una portada per Roqueta dicha « per un IEO non dependent » qualificada per sos opausants de « populista » ; l’autra « l’Alternativa » o « universitària » que ligada a Robèrt Lafont. Es la rompedura amb Lafont e los universitaris que quitan l’organisacion en 1981. Es un moment amargant, lo desencantament aprèp l’eleccion de Mitterand qu’aviá signat lo manifèsta « l’occitan lenga nacionala » aquò malgrat de succèsses coma las placas de carrièiras a Besièrs, a Montpelhièr o lo primièr maridatge en occitan celebrat per Maria Roanet, conselhièira municipala, e las primièiras calandretas.

En 1982, Ives Roqueta quita la direccion de l’IEO per passar la man tot contunhant son trabalh d’escritura, de creacion d’exposicions, de teatre, de cronicaire, de traduccions. Se fa aparaire de las reviradas : Delteil, Hauréau, Valéry, Giono, Victorini…, « cal saupre manjar quicòm mai que de pan d’ostal », çò disiá. Amb Maria Roanet quitan Besièrs en 1996 per se’n tornar dins L’ordinari del monde, al país dels davancièrs, a La Sèrra, ont Ives Roqueta esperlonga son prètzfach d’escritura cap als sieus. Contunha de publicar fins a sa mòrt en 2015.

Las Voses de la modernitat - Les voix de la modernité es una invitacion a descobrir una creacion poetica viva e rica, un dialòg amb lo Monde e l'Istòria, luenh del ponciu d'una cultura occitana forçadament « provincializada ». Celebracion de l'oralitat poetica, aquel percors virtual permet d'accedir a d'extraches mas tanben a de tèxtes complèts e dona a ausir, quand lo document existís, lo poèma mes en votz, de còps dins la votz meteissa del poèta. Es un percors virtual dinamic, que sens cercar l'exaustivitat, evoluís en foncion dels rescontres e dels projèctes.

Aital, en seguida de la coproduccion del cofret Arbres per las edicions Cardabelle e lo CIRDÒC, Voses vos propausa un angle d'interpretacion novèl, el rescontre entre las arts poeticas e fotograficas iniciat per l'artista Georges Souche. Arbres es una primièra seria de 12 cartas postalas que propausan 12 extraches de tèxtes d'unas de las grandas voses de la poesia occitana del sègle XX : Leon Còrdas, Max Roqueta, Marcèla Delpastre, Renat Nelli... De tèxtes que las fotografias de Georges Souche i fan resson a l'entorn d'una meteissa figura emblematica, l'arbre. Una descobèrta de la literatura occitana sus supòrt grafic que Voses propausa de perseguir e d'aprigondir en linha, gràcias a un sistèma de ligams e de flashcodes.

Reportatge realizat al CIRDÒC per la celebracion de la Sant Jòrdi, fèsta mondiala del Libre e del Dreit d'autor. Dedicada al fondator del CIDO Ives Roqueta, aquesta edicion especiala pels 40 ans del CIRDÒC marca l'escasença que la Mediatèca occitana torna dobrir aprèp d'òbras de reamenajament.