Explorar los documents (1868 total)
Pòrc Gras, te vòli manjar
T'ai crompat, te vòli pas vendre
T'ai crompat, te vòli manjar
Chant gascon
Paroles et traduction de la chanson (transcription fidèle du texte de la pochette du disque édité ; peut contenir des erreurs) :
| Quan Gargantua | Quand Gargantua |
| Tornè de l'armada | Revint de l'armée |
| Dithò en entrant | Il dit en entrant |
| Qu'éra mort de hami | Qu'il était mort de faim |
| Refrain | Repic |
| Ah! b'éri jo malauda | Ah! Que j'étais malade |
| Oc, mlauda éri jo ! | Oui, malade j'étais ! |
| S'a minjat un pòrc | Il a mangé un porc |
| En ua gresilhada | Le temps d'une averse de grésil |
| S'a minjat un buòu | Il a mangé un boeuf |
| En ua poderada | Le temps de le tailler |
| S'a minjat lo pan | Il a mangé le pain |
| De dotze hornadas | De douze fournées |
| Que s'a but lo vin | Il a bu le vin |
| De quatorze annadas | De quatorze années |
| Quan esto sadoth | Quand il fut repus |
| Demanda ajada | Il demande à s'étendre |
| Que l'an hèit un lheit | On lui fit un lit |
| De sèt cars de palha | De sept chars de paille |
| Quan esto cothat | Quand il fut couché |
| Demmandè sa hemna | Il demanda à sa femme |
| L'a volò tocar | Il a voulu la toucher |
| S'es esbitcherrada | Elle s'est mise à bêler |
Chanson recueillie dans la région de Nice en dialecte Nissart.
Paroles de la chanson (transcription fidèle du texte de la pochette ; peut contenir des erreurs) :
| Calant de Vilafranca | Descendant de Villefranche |
| Per me crompar un capeu | Pour m'acheter un chapeau |
| Me sìeu trompat de pòrta | Je me suis trompé de porte |
| Dintreri au bordeu | Je suis rentré au bordel |
| Repic | Refrain |
| Tralala tralala | Tralala tralala |
| Li gandaulas que se marìdon | Les putes qui se marient |
| Tralala tralala | Tralala tralala |
| Li gandaulas son marìdas | Les putes sont mariées |
| Vai que l'amor ti passarà | L'amour te passera bien |
| Fai larireta, fai larireta | Chante, chante |
| Vai que l'amor ti passarà | Fai larireta, fai larira |
| La femna dau bordeu | La mère maquerelle |
| Diguèt "a que sies beu !" | dit "Ah que tu es beau !" |
| M'a fach calar li bralhas | Elle m'a fait descendre les pantalons |
| Per me chucar l'auceu | Pour me sucer l'oiseau |
| I avia una gandaula | Il y avait une pute |
| Amb de gros botelhs | Avec de gros mollets |
| Lo cuiou coma una tìna | Le cul comme une tine |
| L'i ai fotut lo pinseu | J'y ai mis le pinceau |
| N'i aviá una pichina | Il y avait une petite |
| Amb de belas tetinas | Avec de gros seins |
| L'i ai pesugat li possas | Je lui ai pincé les tétons |
| M'a pesugat l'auceu | Elle m'a pincé l'oiseau |
Paroles de la chanson (transcription fidèle du texte de la pochette ; peut contenir des erreurs) :
C'était en Janvier la noce à Aimée
Avec Désiré son jeun' fiancé
Au son du violon et de l'accordéon
Aimée Désiré se sont mariés
Mais la pauvre Aimée, la bouche de côté
Ne pouvait parler qu'en parlant du nez
Quant à Désiré le pauvre garçon
Il avait l'menton comme un potiron
La tata Emma avait mal au bras
Tonton Marius était pleinde puces
La demoiselle d'honneur avait mal au coeur
Et son cavalier avait mal aux pieds
Les petit' cousines en rob' de mousseline
Et les ptits cousins s'tenaient par la main
Et les vieux parents suivaient en boîtant
Et versaient des pleurs qui faisaient mal au coeur.
Chanson traditionnelle Provençale
Paroles (transcription fidèle du texte de la pochette ; peut contenir des erreurs) et traduction :
E ieu tanben vòli me maridar amb la Marion qu'es tan polida. Mai as pas de lotjament, ai pas de cantaire, ai pas d'argent.
Alara, monsurs, dams, consi me cal faire ?
Et moi aussi je veux me marier avec Marion qui est si jolie. Mais je n'ai pas de logement, je n'ai pas de chanteur, je n'ai pas d'argent.
Alors messieurs-dames, comment dois-je faire ?
| Parpalhon mon bon amic | Papillon mon bon ami |
| Parpalhon marida ti ! | Papillon marie-toi donc ! |
| Dels ancians seguent l'usatge | Des anciens suivant l'usage |
| Pens'a te metr'en menatge | Pense à te mettre en ménage |
| Parpalhon mon bon amic | Papillon mon bon ami |
| Parpalhon marida ti ! | Papillon marie-toi donc ! |
| Coma me maridarai | Et comment me marier |
| Que ges de lotjament n'ai | Je ne sais où me loger |
| Li responde la limaça | Moi, lui répond la limace |
| Leu te cedarai ma plaça ! | Je te céderai ma place papillon ! |
| Coma me maridarai | Et comment me marier |
| Que ges de lençòl ieu n'ai | Puisque je n'ai pas de draps ? |
| Va, lui répond l'araignée, | |
| Ieu te filarai l'escanha ! | Je te filerai la toile ! |
| Coma me maridarai | Et comment me marier |
| Que de pan per aquò n'ai | Puisque je n'ai pas de pain ? |
| En serva garde l'espiga | La fourmi répond - je garde |
| Li responde la formiga | Plus d'un épi en réserve ! |
| Coma me maridarai | Et comment me marier |
| Que de cantaire non ai | Puisque je n'ai pas de chanteur |
| Li responde la cigala | La cigale lui répond |
| De mon cuou farai timbala | Mon cul fera timbale |
| Coma me maridarai | Et comment me marier |
| Que d'argent per aquò n'ai | Puisque je n'ai pas d'argent |
| Oui, lui répondit la vieille | |
| J'te don'erai de l'oseille | |
| Parpalhon, mon bon amic | Papillon mon bon ami |
| Parpalhon marida ti ! | Papillon marie-toi donc ! |
| Dels ancians seguent l'usatge | Des anciens suivant l'usage |
| Pens'a te metr'en menatge | Pense à te mettre en ménage |
| Parpalhon, mon bon amic | Papillon mon bon ami |
| Parpalhon marida ti ! | Papillon marie-toi donc ! |
Premier extrait musical de la pièce, L'Air du Guet fait partie de la tradition carnavalesque d'Aix-en-Provence.
L'Antoni, est, elle, une chanson présente en Languedoc et Provence.
Paroles de l'Antoni : (transcription fidèle du texte de la pochette ; peut contenir des erreurs)
|
Ma filha te vòls maridar |
Ma fille, tu veux te marier |
| Avem ges d'argent per te donar | Nous n'avons pas d'argent à te donner |
| Qu'es aquò d'argent ? | Qu'est-ce que c'est l'argent ? |
| Qu'apelatz d'argent ? | Qu'appelez-vous l'argent ? |
| Empruntaren nòstres parents | Nous emprunterons à nos parents |
| REPIC | REFRAIN |
| L'Antoni, lo vòli | L'Antoine je le veux |
| Maridatz-me per aquest'an | Mariez-moi cette année |
| Ièu podi plus esperar tan ! | Je ne peux attendre plus ! |
| Ma filha te vòls maridar | Ma fille tu veux te marier |
| Avem ges de pan per te donar | Nous n'avons pas de pain à te donner |
| Qu'es aquò de pan ? | Qu'est-ce que le pain ? |
| Qu'apelatz de pan ? | Qu'appelez-vous du pain ? |
| Los bolangièrs coion tot l'an | Les boulangers cuisent toute l'année |
| Ma filha te vòls maridar | Ma fille tu veux te marier |
| Avem ges d'abit per te donar | Nous n'avons pas d'habits à te donner |
| Qu'es aquò d'abit ? | Qu'est-ce que c'est des habits ? |
| Qu'apelatz d'abit ? | Qu'appelez-vous des habits ? |
| Empruntarem nòstres amics | Nous en emprunterons à nos amis |
| Ma filha te vòls maridar | Ma fille tu veux te marier |
| Avem ges de crotz per te donar | Nous n'avons pas de croix à te donner |
| Qu'es aquò de crotz ? | Qu'est ce que c'est une croix ? |
| Qu'apelatz de crotz ? | Qu'appelez-vous une croix ? |
| S'embrassarem ben totes dos | On s'embrassera bien tous les deux |
| Ma filha te vòls maridar | Ma fille tu veux te marier |
| Avem ges de lièch per te donar | Nous n'avons pas de lit à te donner |
| Qu'es aquò de lièch? | Qu'est ce qu'un lit ? |
| Qu'apelatz de lièch ? | Qu'appelez-vous un lit ? |
| Cocharem long dels escaliers | Nous coucherons le long des escaliers |
Enregistrement traité dans le cadre du programme Patrimoine Oral du Massif Central.
Entretien avec plusieurs chanteuses qui récitent ou chantent tour à tour plusieurs chansons de leur enfance, aussi bien en occitan qu'en français.
Benichou, Julien. Compositeur
Benichou, Daphné. Interprète
Alranq, Perrine. Interprète
Vidal, Alain. Interprète
Zinner, Lucas. Interprète
Huang, Edda. Interprète
Tèxte de l'episòdi 10 :
La nèit foguèt corteta e lo revelh amb lo desfasament orari mai que dificil. La paura Joana beguèt son tè sens saupre ont’èra : urosament vegèt de l’autre costat de la carrièra, dins lo jardin ont se passejavan los esquiròls, un drapèl plantat qu’èra pas un drapèl frances ni mai un drapèl occitan mas lo del país mai grand del mond occidental, the United States of America.
- "Bondieu aquò’s estranh, es qu’aicí plantan los drapèls dins los jardins perque fan de frucha ?"
- "Non, es un biais de dire de quin costat òm es : los republicans amb lo drapèl US an una pancarta ont se pòt legir « Support our troups» e, se gaitas dins l’autre jardin, avisas que son de democratas per de que an una pancarta ont es escrich : « War is not an answer », « Obama president ».
- "Com’aquò cadun sap çò que vòta son vesin ! Es mai simple, pas d’embolh !"
- "Joana, aurem lo temps de parlar dins la veitura, vai t’en te vestir. Despacha-te. Comenci a 11 oras : es una leiçon sus la trobairitz La comtessa de Dia."
Èra encara la calor de l’estiu, aviái mes una rauba jauna e roja. Partiguèrem e me virèri : Matilda aviá mes sa cara a la fenèstra, mas pensi pas que me vegèt.
Semblava d’èstre endacòm mai. Èra lo primièr còp que la daissava per una jornada. Li aviái daissat 100 dolars, se se voliá crompar quicòm, òm sap jamai !
Romieg èra urós; siblava lo « Se canta ».
- "Madama es vestida coma un drapèl occitan, per un cors de lenga romana es una bona idèia : fa folcloric. N’i a qu’an lo drapèl dins lo jardin e d’autres que se'n vestisson !"
- "Tu sès vestit coma un professor : a cadun son mestièr."
Romieg me prenguèt la man :
- "Me fa plaser d’èstre ambe tu !"
- "Ieu tanben mas soi inquieta d’aver laissada Matilda soleta !"
- "Matilda es majora, pòt viure sens una maire a son costat."
Èrem sus una autostrada, puèi virèrem vers UMBC es a dire : University of Maryland Baltimore County. Una universitat publica.
Ieu qu’aviái passat tota ma vida dins la pòsta de mon vilatge me sentissiái coma un enfant a costat d’aqueles buildings grandaràs amb d’estudiants que corrissián de pertot, de totas las colors e subretot que parlavan pas que l’anglés. Pas totes : ausiguèri parlar espanhòl tanben. Cada còp que Romieg rescontrèt quauqu’un que conneissiá me presentèt : « Joana Belcaire, una amiga d’enfança, venguda del miègjorn de França e que parla la lenga occitana qu’ensenhi dins mos corses. »
Compreniái pas tot mas ensajavi de faire aquela que… en fasent fòrça sorires e Hello !
Benlèu que dins gaire de temps gausariái dire : how are you ?
Èrem enfin arribats dins la classa ont los estudiants de Romieg nos esperavan.
- "Today we will leave la Contessa de Dia and speak occitan. Joana does not understand a word of English. She came especialy from her country to meet you and as you are all very polite you must talk with her."
Tot lo mond comencèt de rire. Èra trop difficil per eles de mestrejar la lenga occitana. Donc Romieg faguèt las reviradas de l’anglés en occitan e de l’occitan en anglés. Mas n’i aviá qu’ensajavan de me comprene e disián qu’èra mai simple que lo francés per de que èra pròche de l’espanhòl.
Las questions viravan a l’entorn de la lenga, del vin, dels buòus :
- "Do people still speak occitan in the sreet?"
- "Do you drink wine every day ?"
- "Do you like to see bullfights ?"
Puèi Romieg me demandèt de cantar una cançon : Causiguèri la canson de Clara d’Anduza « en greu esmai ». Benlèu qu’una canson de « Mossu T e lei Jovents » coma « Lo gabian » seriá estada mai bèla per aqueles joves, mas coneissiái pas las paraulas.
L’aprèp dinnar i aguèt encara un cors.
Me regalèri : Matilda èra luènh.
Èri tant urosa d’èstre ambe tot aqueles joves e Romieg semblava de se regalar tanben.
Tornant a l’ostal me diguèt :
- "Es lo primièr còp que fau aquò e es un plaser. Domatge que la retirada siá tan pròcha… auriam poscut faire tantas de causas ensems."
- "Quand t’arrestaràs ?"
- "L’an que ven, e sabi pas çò que vau faire…Anam al subremercat a costat de l’ostal : Giant."
- "Ieu vòli de peis, d’ensalada verda, de rocafòrt, e de glacet. Es ieu que regali uèi !"
- "Ma Dòna es coma volètz !"
Quand paguèri ambe la carta Visa la caissièra me demandèt :
- "Cash ?"
- "De que vòl dire ?"
- "Lo supermercat es com’una banca. Se vòs aquela Dòna te pòt donar d’argent."
- "No, thank you !"
- "Òsca ! Començas de parlar !"
Arribèrem a l’ostal, èra lo ser mas l’ostal èra completament escur, pas un lum.
- "De qué se passa, Matilda es pas dintrada ?"
- "Te fagues pas de marrit sang : es anada se passejar, s’aviá passat quicòm auriá sonat mon telefonet !"
Romieg dubriguèt la pòrta d’intrada, portèrem las crompas dins la cosina. Sus la taula i aviá una letra.
Comencèri de tremolar : la tèsta de Matilda a la fenèstra aqueste matin tant luèncha !
M’assetèri, ara èra temps de legir :
« Joana
Sabi que ploraràs aqueste ser, mas seràs pas soleta : Romieg serà a costat de tu. Mercé per tot. T’o ai pas volgut dire mas aviái rescontrat un amorós per l’internet, e m'es venguda quèrre de Filadelfia. Se tot se passa plan amb el te tornarai sonar e quand vendrem en França serà a ton ostal. Vòli èstre liura de causir ma vida e èstre independenta. I aviá tròp d’amor entre nos : tot l’amor qu’as pas agut dins ta vida sens marit e sens enfant, tot l’amor qu’ai pas jamai agut ambe ma familha. Me fasiá paur.
Adieu e benlèu a un jorn, sabi pas quora.
Ta filha que t’aima Matilda
PS : Mercé a Romieg per son espitalitat. »
Foguèt la fin d’un pantais. Tot virèt a l’entorn de ieu.
Plorèri e parlèrem tota la nèit ambe Romieg : quand òm es vièlh i a un avenidor possible ? quand òm es jove òm pòt èstre urós tot sol ?
E ara de que faire : demorar, tornar a l’ostal…o cambiar completament de vida ?
FIN
Benichou, Julien. Compositeur
Benichou, Daphné. Interprète
Zinner, Lucas. Interprète
Huang, Edda. Interprète
Alranq, Perrine. Interprète
Vidal, Alain. Interprète
Tèxte de l'episòdi 9 :
Aprèp l’autostrada dintrèrem en vila. Romieg èra urós de faire lo guida. Per començar lo quartièr de la mar ambe lo gigantesc aquarium.
Baltimòre, a la broa de la baia del Cheaseapeake, es un pauc lo rebat de Marselha en riba de la mar Mediterranèa : doas vilas que son estadas un còp èra dos grands pòrts.
Evidentament n’i una ambe sos gratacèls americans qu’es mai granda que l’autra ambe la Bòna Maire. En se passejant sus l’ancian pòrt de Baltimore Fellspoint, òm pensa al pòrt vièlh de Marselha ! Mas aquí ges de bolhabaissa : pas que de crancs : es l’animal totemic de la vila !
Faguèrem un pichòt torn dins lo centre ciutat ambe sas avengudas grandarassas e las sirènas de las veituras de polícia qu’arrestavan pas de cridar. E Romieg diguèt :
- "Ai besonh d’anar dins una espiçariá italiana se vos vòli faire un pauc de cosina gostosa. Aicí traparem tot çò que cal."
- "Mas es tròp tard ! Las botigas dèvon èstre tancadas, es 11 oras del ser !"
- "Sès pas pus en França, pichòta, aicí pòs trapar tot çò que vòs quand vòs !"
- "The new world !"
Parquèrem la veitura e dintrèrem dins « la siciliana ».
Matilda èra espaventada de veire tot çò que i aviá sus las estaudèlas de la botiga : olivas, tomatas, òli d’oliva, pasta, parmigiano, coma dins un vilatge de Tòscana.
Tot d’un còp Romieg cridèt :
- "Mèfi, tot lo mond dins lo fond de la botiga. »
Un bruch de fusilhada dins la carrièra ont i aviá pus ges de veituras. Ausiguèrem de crits, una bala trauquèt la veirina, veguèrem dos òmes que corrissián. Dins la botiga pas un mot. Puèi lo silenci defòra e per acabar la sirèna de las veituras de polícia.
Matilda plorava :
- "Mas de qué se passa ? Es lo primièr còp dins ma vida qu’ai tan paur. Es un marrit sòmi : vòli tornar a Montpelhièr. Joana partissèm ! Me plai pas aquel new world !"
Semblava un enfant, e ieu aviái enveja de rire a m’espetar las còstas : èra melhor qu’al cinèma ! Romieg èra seriós e pas tròp content d’aquela aventura. Sa votz èra aquela d’un professor :- "Baltimore es una vila ont los fusilhs son reis : 300 personas son tuadas cada annada per bala. Te fagues pas de marrit sang pichòta, anam anar dins Catonsville, es una vila calma. Fa trenta cinq ans que vivi dins aquel país e es lo primièr còp que me tròbi au mitan d’un tal embolh !"
- "Nos cal ara acabar las crompas ! Matilda, al vilatge quand contarem aquò, degun nos creiràn pas !"- "M’agradariá de tastar una pizza americana !"
Éra un pauc coma un bizutatge ! Quina chança !
Arribèrem a Catonsville. Èra la mièja nèit passada.
Un polit ostal amb un estanci, au mitan d’un jardin, tot en bòsc :
- "Es ancian, es estat bastit en 1920."
Dintrèrem dins l’ostal :
- "Anatz pausar las maletas. En naut de l’escalièr a drecha Matilda e de l’autre costat Joana ! Començi de preparar lo dinar."
- "Pòdi prendre una docha".
- "De segur pichota! tant que vòs !"
Montèri dins la cambra. Èra pichòta, mas polida : un lièch, una taula, un armari. Me sentissiái timida e un pauc nècia. Ensagèri de me faire polideta, pecaire, qu’a mon atge es pas simple.
Lo Romieg èra dins la cosina : una cosina americana moderna qu’aviá res de veire amb la mieuna dal vilatge.
Sabiái pas de que faire per l’ajudar.
- "Soi urosa d’èstre aquí. Mercé de nos reçaupre."
- "Es un plaser per ieu. Dempuèi la mòrt de Lisa me sentissi solet com’un vièlh. Urosament que i a l’universitat e los collègas."
- "Es que tornaràs quand seràs retirat ?"
- "Per de qué faire ? Coneissi pus degun al país e cresi que cambiar de biais de viure deu èstre difficil a mon atge !"
- "Mas benlèu que podriás venir mai sovent : i a totjorn l’ostal de ta maire ?"
- "Es ma sòrre que l’a pres per se retirar."
- "Ara ai dos ostals. Ai fach un bèl eretatge !"
- "Un eretatge ? Coma ? Te trufas de ieu ?! Ta familha aviá pas un sòu !"
- "Mon oncle Vincenç m’a tot laissat. Es per aquò que soi aquí : ai d’argent !"
- "E aquela Matilda, onte l’as trapada ? Joana as agut una filha sens res dire a degun ? Me faràs totjorn rire !"
- "Se te lo contèsse cossí s’es passat, me creiriás pas !"
- "Ensaja, veirem ben !"
- "Lo jorn de la mòrt de l’oncle Vincenç, quauqu’un sonèt a ma pòrta e pas mai…èra la Matilda ! Dempuèi es demorada ambe ieu e soi urosa. Ai pas poscut resistir a son sorire e al plaser d’aver enfin una filha, mon vièlh pantais…"
- "Li caldrà trapar un trabalh…"
- "Non… una escòla de dietetica…pagarai per ela !"
- "Ai talent ! Es que podèm manjar ? "
- "T’en fagues pas ma filha, per començar anam beure un pauc de vin d’Erau, un Faugèra ! E deman vendretz ambe ieu a l’universitat al cors de lenga romana…"
- "Faretz coma voldretz, mas ieu deman, vòli demorar soleta a l’ostal per dormir e descobrir Catonsville."
- "Quina idèa ! Coma vòs ! Sès granda e sabes çò que fas ! Mas m’agrada pas tròp de te daissarsoleta, emai se Catonsville es pas Baltimòre !"
- "Òsca ! Santat !"
Enregistrament inedit de Bernat Manciet qui lei l’incipit deu Gojat de Noveme, realizat ençò de l’autor, a Trensac, dens las Lanas (40), per Sèrgi Javaloyès, escrivan, director de la revista Reclams.
Aqueth roman pareishut peu prumèr còp en 1964 (Tolosa, Institut d’Estudis Occitan) e mantun còp tornat editar (Reclams, 1995 e 2003), qu’ei ua de las òbras màgers de la literatura occitana deu sègle XXau.
« Lo gojat de noveme qu’ei lo nom qui balha Bernat, lo narrator, ad aqueth estrangèr qui cossira quauques dias cada an au Barralh puish qui’s torna gahar lo camin deu son hat. Ua annada, non torna paréisher. Lavetz, ua longa espèra que comença per ua familha abladada per la misèria e la soledat. Lo gojat de noveme que tornarà totun mes arren non serà com abans. Bernat qu’aurà a víver parièr dens aqueth monde a las acabalhas, a maugrat de la tuberculòsi qui l’estofa ; víver dinc au darrèr bohar, entà díser lo secret qui còr-hereish la soa amna d’òmi. ». Presentacion de l’editor, Lo Gojat de Noveme, edicions Reclams, colleccions « Òbras », 2003, Pau.
Bernat Manciet, (Sabres, 1923 - Mont de Marsan, 2005), escrivan d’expression occitana de Gasconha et francesa, qu’ei ua figura màger de la literatura occitane deu sègle XXau.
Incipit de Lo gojat de noveme. (Edicions Reclams, Pau, 2003).
"Après que lo sangarruaire se n'èra tornat de l'estanh d'Aurelhan, qu'i passava enqüèra los Mens que vienèn de la hèira de seteme, dab las velas blancas. Après qu'èran las palomas, e que cridàvam: "Oè...huu..." sus la lana. E après, lo maishant temps. Au borg, quan s'èran estupadas las lampas-carbut de las barracas, lors sers de Sent-Martin, e estupat lo hromatge deu pòste d'esséncia - pausa enqüèra qu'entenèm lo marchand de cotolius, la nueit, suu nòst camin - qu'èram dens l'ivèrn. Los gitanos hadèn huec, un ser, dus sers, quan s'escadèn de passar. Autament, los auts malestrucs, los deu Circ e los d'"eths auts", aqueths aquí vienerén pas se cauhar en çò de nòste sonque ua pausa: deu camin avant que vedèn lo larèr a hlamejar."