Explorar los documents (136 total)

Histoire des Vaudois qui renferme des textes extraits des traités vaudois dans leur langue originale, avec la version française en vis à vis. La seconde partie de l'ouvrage a sa propre page de titre intitulée : « Histoire des chrestiens albigeois. Contenant les longues guerres, persécutions qu'ils ont souffert à cause de la doctrine de l'Evangile. Le tout fidèlement recueilli des historiens qui en ont écrit, et des mémoires qui nous ont esté fournies par personnes dignes de foi, habitées en ladite contrée ».

Lo Ramelet moundi, « lo ramelet tolosenc », es l’òbra de Pèire Godolin, poeta occitan que coneguèt un succès popular extraordinari als sègles XVII e XVIII.

Las debutas d’un poèta popular

Es a Tolosa, en 1580, que nais Pèire Godolin d’un paire cirurgian. Fa d’estudis de drech e ven avocat, un mestièr que farà pas jamai. Se fa conéisser pel primièr còp al concors de poesia dels Jòcs florals, en 1609, quand lo recompensan per una de sas poesias en francés. Mas tre 1610, Godolin causís d’escriure en occitan e publica  A l’hurouso memorio d’Henric le Gran, a l’escasença de l’assassinat d’Enric IV per Ravalhac. Es en 1617 que pareis lo Ramelet moundi (Ramelet mondin*), un recuèlh de poesia qu’a plan de succès : en 1647, aquel libre es editat pel tresen còp ! E mai publican un diccionari occitan-francés per que lo monde que coneisson pas plan l’occitan pòscan comprene las òbras del poèta.

^{* « Mondin » o « ramondin »  vòl dire « tolosenc ». Tolosa es la vila dels comtes Ramond.}

La lenga nòbla de la carrièra

Coma l’indica son títol, lo Ramelet moundi se vòl un ramelet de flors (poeticas) tolosencas en lenga de Tolosa magnificada en « lenga dels comtes Ramon », los comtes de Tolosa de l’Edat Mejana, d’aquí l’invencion del terme « moundi ». En descasença dempuèi lo sègle XVI, la lenga occitana viu alara l’aspra concurréncia de la lenga francesa, lenga del rei. Actor d’una vertadièra renaissença de las letras occitanas, Godolin anoblís d’aquel biais la lenga de las carrièras de Tolosa sens crénher l’efièch borlesc que se pòt retrobar dins sos subjèctes d’inspiracion, del repertòri carnavalesc a las cançons a beure, e que contribuïguèron a l’extraordinària succès popular de son òbra.

Après sa mòrt, son òbra contunharà d’èsser publicada pendent los sègles XVII e XVIII entièrs e daissarà una produccion estampada abondosa que participarà a la renaissença de las letras occitanas.

Enric IV de França e de Navarra es dintrat dins l'istòria coma « lo Bon rei Enric » o « lo Bearnés ». Aqueles dos escaisses testimònian de la legenda que, plan lèu, s'apoderèt de la figura d'un rei que son astrada foguèt pas comuna. Primièr, rei de Navarra e cap del partit protestant contra la dinastia dels Valois, venguèt apuèi rei de França catolic en 1589.

Naissença d'un simbòl

Enric de Navarra es l'eiretièr d'un reialme que mena una importanta politica d'independéncia de cap a l'Espanha e a la França. Sa naissença en 1553 es aital mesa en scèna per son grand, lo rei Enric II de Labrit, coma un acte d'afirmacion de la sobeiranetat e de las especificitats de son reialme. Dins un castèl de Pau ornat per l'ocasion de las cortinas las mai ricas a las colors dels Bearn-Navarra, Joana de Labrit met al monde lo jove prince sus l'aire de Nouste dame deu cap deu poun (vièlha cançon bearnesa).

Vengut rei de Navarra e cap del partit protestant, Enric compren tanben, plan lèu, lo sense dels simbòls. Per bastir sa legenda, recep la contribucion dels escrivans de la renaissença literària gascona iniciada jos lo regne de sa maire Joana de Labrit. Lo mai important, lo plan « patriotic » Pey de Garros, compausa atal de Poesias gasconas que contribuïsson a crear lo mite del « bon rei Enric »... de Navarra.

Un Gascon a la Cort de França

Mas alara que s'entregafan catolics e protestants pendent las Guèrras de religion, son accent e sas manièras d'òme ensenhat « a la bearnesa » se van far escarnir per lo Partit catolic e real. Atal nais lo personatge del « Gascon » e lo genre de la « gasconada » que persistiràn dins lo comic francés dusca tard dins lo sègle XVII. Aquel personatge del Gascon vantòrla e farfantaire respelirà a la fin del sègle XIX amb lo Cyrano de Bergerac d'Edmond Rostand.

L'eiretatge bearnés d'Enric IV aurà atal doas facietas del temps de sa vida. Mas sa mòrt en 1610, sobta e violenta, cambiarà los subjèctes de trufariá de la velha en simbòls d'un rei simple e pròche de son pòble.Lo motiu del Gascon s'invèrsa quand, en 1611, l'escrivan Guilhem Ader crèa l'ideal gascon amb un cap d'òbra de la literatura occitana, Lo Gentilome Gascon. Son eròi, Henric Gascoun, se confond amb Enric IV atal descrich coma un conquistaire flamejant, un cap de guèrra gloriós.

« Nòstre Bon rei Enric »

Enric IV serà alara lo « Bon rei Enric », lo Bearnés, una figura positiva que se’n serviràn, per torn, los divèrses camps, tant reialistas coma revolucionaris o enciclopedistas...

Totun, se Enric manten de son vivent la sobeiranetat politica (los Estats de Bearn), juridica (Fors et coutumes) e mai linguistica (Enric IV s'adreiça a sos subjèctes bearneses pas qu'en occitan) de sos Estats, serà pasmens coma rei de França lo grand continuaire de la marcha cap a l'absolutisme e lo centralisme, que sa lenga unenca serà sonque la lenga istorica dels reis de França e de lor domeni, lo francés.