enciclopedia

  • Documentari
  • Actors
  • Luòcs
  • Immatériel
Documentari : Personalitats, òbras, luòcs, expressions e practicas vivas : partissètz a la descobèrta de las riquesas del patrimòni gràcias a las fichas de l'Enciclopèdia del patrimòni cultural occitan
Licéncia Licence Ouverte
Occitanica > Enciclopèdia > Documentari
La Canso de San Gili : l'introbabla cançon dels Tolosencs a la Primièra crosada
AuteurAssié, Benjamin
EditeurCIRDOC - Institut occitan de cultura
SujetOeuvres perdues (littérature)
Canso d'Antiocha
Chansons de geste
Littérature occitane -- avant 1500
Du Mège, Alexandre (1780-1862)
Type de documentText
texte électronique
Languefre
oci
Formattext/html
DroitsCIRDOC - Institut occitan de cultura
RéutilisationLicence ouverte
Permalienhttps://www.occitanica.eu/items/show/19098
Création de la notice2018-01-25 Benjamin Assié
Accéder à la notice au format


Embed

Copy the code below into your web page

siege-jerusalem_detail.jpg
Sommaire
Somari
La Canso de San Gili : l'introbabla cançon dels Tolosencs a la Primièra crosada [Òbra]
La Canso de San Gili - Cançon de Raimond de Sant-Gèli en occitan modèrne - fa referéncia a un fragment de tèxte en ancian occitan publicat per Alexandre Du Mège (1780-1862), erudit tolosenc dins son edicion de l’Histoire générale du Languedoc dels benedictins Devic e Vaissète (Tolosa : J.-B. Paya, 1840-1846).
 L’òbra es coneguda sonque pels extraches e mencions donats per Du Mège, siá un fragment de quinze vèrses que racontan un episòdi de la presa de Jerusalèm, la reddicion de la Torre de Dàvid a Raimon IV, e qualques autras informacions donadas de faiçon indirècta (traduccion d'una estròfa sus la batalha de Dorilèa, una lista de noms de cavalièrs). Es Du Mège que dona lo nom de Canso de San Gili a çò que presenta coma una cançon de gèste en occitan que conta las valentiás del comte de Tolosa Raimon IV - o Raimon de Sant-Gèli – a l’ocasion de la Primièra crosada.

Jamai l’òbra es pas estada mencionada autrament que per referéncia al tèxte d’Alexandre Du Mège e lo manuscrich que n’es extrach, que l’erudit tolosenc ditz que l’a en man, es demorat totalament introbable fins a l’ora d’ara a un tal punt qu’a animat dempuèi lo mitan del sègle XIX un long debat sus la quita existéncia d’aquesta òbra e sa natura vertadièra : s'agiriá d'un fragment de la famosa Canso d’Antioca, sola cançon de gèste sus la Primièra crosada coneguda en occitan ? lo testimòni d'una tota autra òbra epica occitana desconeguda e extraviada ? un fals fabricat a la fin de l'Edat Mejana ? o inventat per Du Mège el-meteis ?

Apelacions de l'òbra :

Títol unifòrme o convencional :

Canso de San Gili

Autras apelacions :

< cap d’autra apelacion pas coneguda

Descripcion fisica o exemplars conservats :

Coneissèm l’òbra sonque per las qualques indicacions donadas per Alexandre Du Mège, a tres còps, de las nòtas e addicions de son edicion de l’Histoire générale du Languedoc.
Dona d’extraches e qualques nòtas de contengut a partir d'una còpia que datariá, segon el, de 1779, que seriá estada facha sus un manuscrich de la fin del sègle XIII. Sens qu’òm sàpia se fa referéncia al manuscrich d'origina o a sa còpia modèrna, Du Mège indica que proven de la Bibliotèca dels Cordelièrs de Tolosa.
Du Mège indica tanben que la Canso de San Gili comportava 72 estròfas mas que ne manca un certan nombre. Dona pas lo tèxte complet que d’una sola cordilha de quinze vèrses, e ditz que n’es la 38ena.
En defòra de Du Mège que menciona aquel manuscrich en 1843-1844 dins l'Histoire générale du Languedoc, lo manuscrich o tot autre supòrt d’una Canso de San Gili son pas jamai estats identificats ni mencionats, aquò val fòrça suspicions a la quita existéncia del manuscrich que l'erudit tolosenc - reputat gaire fisable - ditz qu’a en sa possession.

Contengut e posteritat de l'òbra :

Tot çò conegut de la Canso de San Gili : Alexandre Du Mège, 1841-1844

La descobèrta, cap a 1840, d’una cançon de gèste occitana sus la Primièra crosada, vint ans abans las primièras mencions del fragment de la Cançon d’Antiòca occitana (la Canso d’Antioca, Madrid, Bibliotèca de la Real Academia de la Historia, codex 117) auriá degut èsser considerat coma un eveniment màger de l’istòria de la literatura medievala. Pasmens, Alexandre Du Mège l’evòca de faiçon fòrt marginala dins sas nòtas e addicions a l’Histoire générale du Languedoc e dona pas qu’una partida infima, siá una cordilha de 15 vèrses (HGL, t. VI, ad., p. 39) que conta la reddicion de la Torre de Dàvid, e qualques autres elements de contenguts (HGL, t. III, ad., p. 108 e 110) d’un biais indirècte : la traduccion d'una cordilha sus la batalha de Dorilèa e l’ensenhador d'una autra que conten fòrça noms de cavalièrs. L’edicion de la cordilha de 15 vèrses (HGL, t. IV, ad., p. 39), es represa amb qualques variantas e una traduccion dins lo tòme VI de la descripcion de las Galeries historiques du palais de Versailles (partida 2, p. 11).
Notam que Du Mège es luènh d'èsser expèrt en lenga o literatura occitana de l'Edat Mejana e que tota son òbra d’erudit, d’arqueològ e d’istorian demòra considerada coma la d’un non especialista, relativament autodidacte, de las aproximacions e errors nombrosas.
Lo brèu passatge ont Du Mège cita fòrça noms de cavalièrs occitans, es a dire dels familiars del comte Raimon dona una primièra existéncia de la Canso de San Gili, citada coma font dins mantun nobiliari, en particular loNobiliaire toulousain d'Alphonse Brémond (Tolosa : Bonnal et Gibrac, 1863) o encara La Noblesse de France aux Croisades de Paul-André Roger (París : Derache, 1845).

Las primièras suspicions : Camille Chabaneau, 1883.

Lo dorsièr de la Canso de San Gili, pres sens resèrva coma autentic pel Nobiliaire toulousain per exemple, es reobèrt per Camille Chabaneau (1831-1908), plan mai expèrt en lenga e literatura occitana de l'Edat Mejana. Dins un article consacrat als manuscrits occitans « perduts o extraviats » publicat dins la Revue des langues romanes,Camille Chabaneau repren lo tèxte donat per Du Mège en exprimissent tota sa malfisança sus l'autenticitat o la quita existéncia d’aquesta òbra, indicant que Du Mège lo poiriá fòrt plan aver inventat « coma a inventat tantas causas mai. » Pasmens, Camille Chabaneau dona pas cap d’argument e se liura pas a cap d’estudi de la lenga, de l’estil o del contengut del tèxte.

Sus la pista de la Canso d’Antioca : Paul Meyer, 1884.

Al meteis moment, lo filològ Paul Meyer (1840-1917), qu’aviá simplament senhalat la Canso de San Gili sens se pausar mai qu’aquò la question de son autenticitat dins l'introduccion a son edicion de la Canso de la Crozada (La Chanson de la Croisade contre les Albigeois, París : Renouard, 1875), decidís de lançar mai seriosament l'enquèsta a l'ocasion d'un article consacrat a la descobèrta recenta del fragment de la Canso d’Antioca, cançon de gèste del cicle de la Crosada en occitan conservat a Madrid.
Se coma Chabaneau, exprimís totas sas reticéncias a se fisar de Du Mège, comença per indicar que li « sembla segur que lo manuscrit dels Cordelièrs a existit realament », en particular perque segon el « ni Du Mège ni cap de sos contemporanèus es pas estat capable de lo fabricar. »
Coneissent d’ara enlà lo fragment de la Canso d'Antioca, Paul Meyer va mai luènh en prepausant una parentat entre los dos tèxtes que poirián quitament èsser dos fragments d'una meteissa òbra.
Notam qu'a la tota fin de l’article Paul Meyer fa un viratorn e inserís una darrièra nòta que convida al final a la mai granda prudéncia sus l'autenticitat del tèxte mencionat per Du Mège : « Ai ensajat, en revesent una darrièra pròva, de remetre en bon provençal [ancian occitan] los vèrses de la Canso de San Gili citats per Du Mège, ai pas pogut me defendre de concebre de grèvas suspicions sus l’autenticitat d’aquel tròç », finís son post-scriptum en listant mantuna incoeréncia sintaxica dins l’estròfa de la Torre de Dàvid.

Esclairatges recents : Carol Sweetenham e Linda M. Paterson, 2003 ; Philippe Wolff, 1978.

En 2003 pareis l’edicion critica de la Canso d’Antioca jos la direccion de Carol Sweetenham e Linda M. Paterson. Los dos autors, grands especialistas de la literatura occitana de l'Edat Mejana, tòrnan dobrir a aquela ocasion lo dorsièr de la Canso de San Gili al tot començament de lor estudi. En reprenent totes los arguments e totas las pistas donadas per Paul Meyer mai d’un sègle de per abans, los dos especialistas de la literatura occitana de l'Edat Mejana capitan pas de reglar la question entre l’ipotèsi d’una òbra inventada o d’una òbra qu’a pogut existir e extraviada.
En revenge, escartan definitivament l’ipotèsi d’un fragment complementari al fragment de la Canso d’Antioca de Madrid tot en reconeissent que lo fragment mencionat per Du Mège pòt fòrt plan aver existit : « cresèm pas que la dicha Canso de San Gili aja fach partida de la version de la Canso d'Antioca a la quala aparteniá lo fragment de Madrid. Mas a un interès possible dins lo quadre de la mai larga tradicion de la crosada occitana » (traduch de l'anglés).

Se l’estudi lingüistic e literari a pas permés de resòlvre lo mistèri de la Canso de San Gili, l’istorian especialista de l’Occitània medievala qu'es Philippe Wolff dona çaquelà un esclairatge interessant que sembla èsser passat inapercebut dels especialistas de literatura. Per Philippe Wolff, l’examèn dels noms dels Crosats citats pel document de Du Mège pòrtan en realitat los noms de familhas capitularas tolosencas de la fin de l'Edat Mejana e aquò lo mena a conclure que « La Canso de San Gili seriá doncas estada interpolada o fabricada al sègle XV, per tal de provesir a mantuna familha de pròvas de noblesa anciana e militara. »

 Conclusion

Malgrat totes los repròches faches a Alexandre Du Mège coma erudit gaire fisable, sembla doncas fòrt pauc probable que siá estat capable o quitament qualqu'un de sa generacion, de crear un tal fals de 15 vèrses, cèrtas corromputs sintaxicament, mas en ancian occitan e que, a la primièra lectura, los rendon pas completament improbables a d’especialistas de la lenga e de la literatura occitana de l'Edat Mejana.
I a doncas una fòrta probabilitat per qu'un manuscrit, sens dobte modèrne, a plan existit e que Du Mège l’a pogut consultar per n’extraire sos qualques passatges. L'esclairatge de l'istorian Philippe Wolff semblariá privilegiar lo scenari d’una òbra fabricada plan mai tard que lo sègle XII-XIII, que pòt explicar sa paura qualitat sintaxica. La Canso de San Gili poiriá doncas èsser una forma d’enganada literària, contrafaiçon d'una literatura epica occitana anteriora, per fin d'illustrar qualques familhas notablas del Tolosa de la fin de l'Edat Mejana en recèrca d'ascendéncia gloriosa.

Sources et références



Dins la meteissa colleccion

Mont-Segur [Revue]

FRB340325101_JI2_1903_05_05_01_1903_05_31_01.jpg Mont-Segur

Enquête Jacques Bouët (Caroux, Espinouse) : Fonds ODAC, Archives départementales de l'Hérault [Fonds documentaire]

image_eanem_fons.jpeg Enquête Jacques Bouët (Caroux, Espinouse) : Fonds ODAC, Archives départementales de l'Hérault

Lo Camèl de Besièrs [Pratique festive]

Chameau-2-300x163.JPG Lo Camèl de Besièrs

Biographie d'Aimat Serre [Article biographique]

AUT_serre_a_3.jpg Biographie d'Aimat Serre

Lo Chivalet de Montpelhièr [Pratique festive]

cl 184.jpg Lo Chivalet de Montpelhièr

Bogre de Carnaval, una pèça del Teatre de la Carrièra [Œuvre ou corpus]

vignette174.jpg Bogre de Carnaval, una pèça del Teatre de la Carrièra

Carnaval [Pratique festive]

RLFR16145.jpg Carnaval

CIRDÒC-Mediatèca occitana, fons Michel Cans [Fonds documentaire]

fons-documentari.png CIRDÒC-Mediatèca occitana, fons Michel Cans

Centre des musiques traditionnelles Rhône-Alpes, Enquêtes en Pays de Cèze [Fonds documentaire]

Pic_de_Finiels.jpg Centre des musiques traditionnelles Rhône-Alpes, Enquêtes en Pays de Cèze

[Fonds documentaire]

novia2.jpg

Le fonds d'Archives de Jusèp Sandaran Bacaria, auteur Aranais de Canejan (province de Lérida, Espagne) [Fonds documentaire]

JSB.jpg Le fonds d'Archives de Jusèp Sandaran Bacaria, auteur Aranais de Canejan (province de Lérida, Espagne)

La canso de la Crozada [Fonds documentaire]

vignette_694.jpg La canso de la Crozada
Veire tota la colleccion