Introduction

La question linguistica demòra curiosament absenta de l’istoriografia de la Primièra Guèrra mondiala en França. Demest los soldats bretons, basques, « ch’tis » - lo tèrme es, en mai, sortit de las trencadas - provençals, lengadocians, auvernhats o encara gascons per l’espaci occitanofòn, una granda majoritat testimonièt de son experiéncia de la guèrra dins de quasernets, letras, memòris e sovenirs, en francés. A partir d’aqueste constat, sembla que los istorians clavèron definitivament lo dorsièr de las lengas pendent la guèrra.
Mas l’istòria de la Granda Guèrra en França a considerablament mudat pendent las quaranta annadas passadas gràcias a una consideracion mai importanta per los documents produches per los soldats eles-meteis. Se seriá pogut pensar qu’aqueste retorn al « pòble », a las sorgas dirèctas dels combatents e de las populacions de l’arrièr, a la question sociala, e mai territoriala, auriá permés de revelar las nombrosas questions linguisticas que lo conflicte fa aparéisser per comprene la França de 1914, coma la, trebolada, de l’après 1918. Nos cal constatar qu’es pas encara estat totalament lo cas malgrat mai d’un trabalh (enfin) entreprés, en màger part sus los soldats bretons o, per çò que concernís la question « occitana », amb l’analisi de l’afar del 15en còs.

Las traças e los documents son pasmens plan presents. D’occitan, se’n tròba fin finala d’en pertot : sus las afichas, en legenda de cartas postalas e de caricaturas de propaganda, dins los jornals de trencadas, dins la premsa nacionala de l’epòca tanben, e mai sus los monuments als mòrts e d’autres luòcs de memòria de la guèrra.