Parcours :
Louis Bonfils es un felibre montpelhierenc, mobilizat sus lo front tre la debuta de la Primièra Guèrra mondiala. Abans la guèrra, Bonfils es fòrça engatjat dins lo moviment Felibrenc. Amb Pierre Azéma e Pierre Triaire, s’aventura dins lo teatre e redigís amb eles la sceneta Jout un balcoun. En 1912, fondan amassa una societat teatrala : La Lauseta. Capitan al 319en regiment d’infantariá, publica tanben long del conflicte d’articles dins lo jornal Lou Gal, amb lo pseudonim de Filhou.
Al meteis moment, dempuèi lo camp de batalha, escriu regularament a Pierre Azéma – felibre montpelhierenc, director del jornal Lou Gal e nafrat – desvolopa dins sa correspondéncia una critica fòrta de la ierarquia militara.
Transcriu gaireben cada jorn çò que passa sus lo front, en primièra linha. Vòl èsser lo relai de los qu’an pas, de costuma, lo lèser ni los mejans de s’exprimir. En 1915, d’unes meses aprèp l’afar dins 15en còrs, Louis Bonfils comanda una companhiá de recrutament normand e parisian ; l’ensemble de la correspondéncia es alara centrada sus la complexitat dels rapòrts entre Nòrd e Sud. En seguida d’aquel episòdi, s’engatja dins una luta per la defensa dels meridionals umiliats aprèp l’afar de 15en còrs e per la defensa de la dignitat de lor lenga.
Lo capitan Bonfils morís al combat a Mélicoq lo 11 de junh de 1918. Aprèp la mòrt de son correspondent, Pierre Azéma, destinatari de totas aquestas letras, decidís de las publicar. Aqueste 90 fuelhs 21x27 cm, conservats a la mediatèca de Montpelhièr son a l’ora d’ara la sola traça que nos demòra d’aquela correspondéncia. S’agís ça que la pas d’una transcripcion integrala, d’unes passatges jutjats potencialament dangieroses semblan èsser estat talhats. S’agís, de mai, d’una correspondéncia dins un sol sens : Azemà copièt pas que las letras qu’aviá recebudas de Bonfils.
Al meteis moment, dempuèi lo camp de batalha, escriu regularament a Pierre Azéma – felibre montpelhierenc, director del jornal Lou Gal e nafrat – desvolopa dins sa correspondéncia una critica fòrta de la ierarquia militara.
Transcriu gaireben cada jorn çò que passa sus lo front, en primièra linha. Vòl èsser lo relai de los qu’an pas, de costuma, lo lèser ni los mejans de s’exprimir. En 1915, d’unes meses aprèp l’afar dins 15en còrs, Louis Bonfils comanda una companhiá de recrutament normand e parisian ; l’ensemble de la correspondéncia es alara centrada sus la complexitat dels rapòrts entre Nòrd e Sud. En seguida d’aquel episòdi, s’engatja dins una luta per la defensa dels meridionals umiliats aprèp l’afar de 15en còrs e per la defensa de la dignitat de lor lenga.
Lo capitan Bonfils morís al combat a Mélicoq lo 11 de junh de 1918. Aprèp la mòrt de son correspondent, Pierre Azéma, destinatari de totas aquestas letras, decidís de las publicar. Aqueste 90 fuelhs 21x27 cm, conservats a la mediatèca de Montpelhièr son a l’ora d’ara la sola traça que nos demòra d’aquela correspondéncia. S’agís ça que la pas d’una transcripcion integrala, d’unes passatges jutjats potencialament dangieroses semblan èsser estat talhats. S’agís, de mai, d’una correspondéncia dins un sol sens : Azemà copièt pas que las letras qu’aviá recebudas de Bonfils.
Aqueste bèu jour de Pentacousta (23 de mai) (1915)
Encara quauques ouras e serai pas pus aici. Aici es moun poste de coumandament. La relèva vai arribà e nous anan adralhà un pauquetou à l’arriès, au repaus. Lou repaus es un biais de parlà, car fourçan pas gaire, lou traval marcha pas trop.
Après las terriblas atacas e lou chaple dau mès passat, l’èr es devengut tournamai siau. Avèn reprès l’esistença quasiment agradiva dau bosc de la Hurada, emé Lou Maset, emé la vida en plen èr, en amirant la nature, en s’embraigant de pouësia.
Moun peloutoun es quasiment en prumièra ligna ; lous Bòchous soun pamens liont de nautres : _àà mèstres a quicon proche. Tenèn lou bord dau bos e jouïssen tout ou jour dau panourama manific qu’en frasas mau vengudas te printrère un jour : la vista immensa sus la valada de la Meusa que ziga-zaga au pèd de las colas das Nauts-de-Meusa. Fai un tems manific, tout es siau, on se diriè pas trop à la guerra se, la nioch, couma ara, un moulou de balas perdudas venièn pas pelà dins lous aubres dau bos. Souls aqueles pichots bruchs secs e petants trebouloun la pas d’una nioch estelada e esclairada pèr una mièja-luna roussella.
Un silença de mort segnoureja : on dirié que pas un de mous pialuts, tant gais, tanat galois, que cantavoun à se desgargatà toutara, voù pas pèr lou mendre mot traire una nota faussa. Soun aqui que travalhoun dins la plana : fasèn una trencada de segounda ligna ; lous cops de pic souls s’entendoun emé la regularitat dau tica-taca d’una mostra. Las caladas tomboun e fan clapàs en avans, escampadas emé força sus lou sòu pèr mous pialuts terrassiès.
Souvent a parièiras ouras quita mas letras pèr lous anà veire. Las balas sibloun naut de nautres. M’arrèste tout d’abord à la limita dau bos, e de darriès un bartas lous arregarde, lous amire avans de i anà parlà. Pèr parels, que de fès que i a poudrièn èstre paire e fil a quauques passes, moun issam travalha... Plourarièi perfes en pensant que d’unes d’aqueles omes soun paires de familha, paire necessitouses e aqui sans relambi dempioi dèch meses travalhoun. An tout endurat, e la fam e la fatiga dau prumiè mes, e la calou assadoulanta de las tacas, e la ploja e lou frech de Belgica, se soun trempats lous pèses dins la fanga... e de fes dins lou sang. An plourat sous milhous camaradas, an coumtat sus una guerra courta, e ioi pauc noumbrouses soun encara aquí. Saboun pas couma la guerra finrà, e se la finiran, subissoun soun sort, an un bon mot pèr lous jouines arribats de la classa 15, prenoun 4 ouras de garda de mai que lous autres, es eles lous veritables jouines.
M’aimoun fossa, soui fièr de te lou dire. An troubat en ièu un amic e pas un chef, un aparaire e pas un coumandaire. Se metoun en quatre pèr me faire plesi, car saboun que lous anarai veire à quanta ouro que siègue et quante tems que fague, e saboun sustout que ié parlarai en lenga d’oc. - Aco’s bèu, moun ome, de pourre parlà la lenga de la tèrra nostra. N’i a pas un que me parle ne francimand.
Quand ai prou pensat a tout ce que la guerra a d’ourrible e de sublime (la vida e la tenacitat de nautres, toutes presemple) me sarre d’eles : Ebé, pichot, es dura, la terra ? Ah ! Voudriè mai descaucellà ou fouchà, dequé n’en penses ? Hé, l’ouncle, dequé fasèn ? Anen, una minuta de pausa ; té, bèu un degout d’aiga-ardent. E tus, dequé foutes aui ? Couparas pas lou manche ! Aqui as una cigarreta e le foutes pas pus un caire !
Encara quauques ouras e serai pas pus aici. Aici es moun poste de coumandament. La relèva vai arribà e nous anan adralhà un pauquetou à l’arriès, au repaus. Lou repaus es un biais de parlà, car fourçan pas gaire, lou traval marcha pas trop.
Après las terriblas atacas e lou chaple dau mès passat, l’èr es devengut tournamai siau. Avèn reprès l’esistença quasiment agradiva dau bosc de la Hurada, emé Lou Maset, emé la vida en plen èr, en amirant la nature, en s’embraigant de pouësia.
Moun peloutoun es quasiment en prumièra ligna ; lous Bòchous soun pamens liont de nautres : _àà mèstres a quicon proche. Tenèn lou bord dau bos e jouïssen tout ou jour dau panourama manific qu’en frasas mau vengudas te printrère un jour : la vista immensa sus la valada de la Meusa que ziga-zaga au pèd de las colas das Nauts-de-Meusa. Fai un tems manific, tout es siau, on se diriè pas trop à la guerra se, la nioch, couma ara, un moulou de balas perdudas venièn pas pelà dins lous aubres dau bos. Souls aqueles pichots bruchs secs e petants trebouloun la pas d’una nioch estelada e esclairada pèr una mièja-luna roussella.
Un silença de mort segnoureja : on dirié que pas un de mous pialuts, tant gais, tanat galois, que cantavoun à se desgargatà toutara, voù pas pèr lou mendre mot traire una nota faussa. Soun aqui que travalhoun dins la plana : fasèn una trencada de segounda ligna ; lous cops de pic souls s’entendoun emé la regularitat dau tica-taca d’una mostra. Las caladas tomboun e fan clapàs en avans, escampadas emé força sus lou sòu pèr mous pialuts terrassiès.
Souvent a parièiras ouras quita mas letras pèr lous anà veire. Las balas sibloun naut de nautres. M’arrèste tout d’abord à la limita dau bos, e de darriès un bartas lous arregarde, lous amire avans de i anà parlà. Pèr parels, que de fès que i a poudrièn èstre paire e fil a quauques passes, moun issam travalha... Plourarièi perfes en pensant que d’unes d’aqueles omes soun paires de familha, paire necessitouses e aqui sans relambi dempioi dèch meses travalhoun. An tout endurat, e la fam e la fatiga dau prumiè mes, e la calou assadoulanta de las tacas, e la ploja e lou frech de Belgica, se soun trempats lous pèses dins la fanga... e de fes dins lou sang. An plourat sous milhous camaradas, an coumtat sus una guerra courta, e ioi pauc noumbrouses soun encara aquí. Saboun pas couma la guerra finrà, e se la finiran, subissoun soun sort, an un bon mot pèr lous jouines arribats de la classa 15, prenoun 4 ouras de garda de mai que lous autres, es eles lous veritables jouines.
M’aimoun fossa, soui fièr de te lou dire. An troubat en ièu un amic e pas un chef, un aparaire e pas un coumandaire. Se metoun en quatre pèr me faire plesi, car saboun que lous anarai veire à quanta ouro que siègue et quante tems que fague, e saboun sustout que ié parlarai en lenga d’oc. - Aco’s bèu, moun ome, de pourre parlà la lenga de la tèrra nostra. N’i a pas un que me parle ne francimand.
Quand ai prou pensat a tout ce que la guerra a d’ourrible e de sublime (la vida e la tenacitat de nautres, toutes presemple) me sarre d’eles : Ebé, pichot, es dura, la terra ? Ah ! Voudriè mai descaucellà ou fouchà, dequé n’en penses ? Hé, l’ouncle, dequé fasèn ? Anen, una minuta de pausa ; té, bèu un degout d’aiga-ardent. E tus, dequé foutes aui ? Couparas pas lou manche ! Aqui as una cigarreta e le foutes pas pus un caire !